Ki-su̍t Mn̂g-kháu-ia̍h

Ki-su̍t, iā ū kóng kho-ki, sī tùi kho-ha̍k ê si̍t-chok lī-ēng, pau-koat chè-chō, siu-kái iā kái-chìn, èng-iōng oa̍h-tāng iā hêng-tōng, ke-si ê sú-iōng kap tì-sek, ki-hâi, ki-hoat, kang-gē, hē-thóng, cho͘-chit ê hong-hoat, iā sī ūi kái-koat būn-tê siu-kái iā an-pâi khoân-kéng, koh ū tùi hiān-chûn būn-tê kái-koat hong-sek ê kái-chìn, ta̍t-sêng bo̍k-phiau iā piáu-hiān it-tēng ê kong-lêng. Ki-su̍t mā ē-tàng piáu-sī hia ke-si, ki-hâi-mi̍h, siu-kái, khoân-kéng an-pâi kap têng-sū pún-sin. Kok khoán ki-su̍t lóng tùi lâng kap kî-tha tōng-bu̍t chióng-lūi khòng-chè kiam sek-èng chū-jiân khoân-kéng ê lêng-le̍k sán-seng bêng-hián ê éng-hióng.

Jîn-lūi tāi-seng sú-iōng ki-su̍t, sī kā chū-jiân chu-goân choán ji̍p chò kan-tan ê ke-si. Sú-chêng sî-tāi lâng hoat-kiàn khòng-chè hóe ê lêng-le̍k, ka-thiam liáu ē-tàng lī-ēng ê chia̍h-mi̍h lâi-goân, lián-á ê hoat-bêng, pang-chō͘ lâng sóa kiân jî-chhiá khòng-chè khoân-kéng. Kīn-taⁿ ê ki-su̍t hoat-tián, pau-koat ìn-soat-ki, tiān-ōe, Internet, kiám-chió liáu thong-sìn ê bu̍t-lí ê chó͘-gāi, mā hō͘ lâng ē-tàng chū-iû tī thong sè-kài ê chhùn-chioh ē-té kau-liû. Chóng-sī ki-su̍t m̄-sī ka-taⁿ hông lī-ēng tī hô-pêng ê bo̍k-te̍k; kui-ê le̍k-sú siōng bú-khì ê hoat-tián it-ti̍t teh ka-kiông in-ê phò-hoāi lêng-le̍k, tè-bé chhut-hiān liáu hu̍t-chú bú-khì.

Kòe-soán ê bûn-chiuⁿ

2015 nî 10 goe̍h 6 ji̍t ê chū-hip-siōng
CuriosityBí-kok thài-khong ki-koan NASA siat-kè chè-chō ê chi̍t chiah Hóe-chheⁿ thàm-chhâ-chhia. Hō-miâ Curiosity chit jī ê ì-sù sī "hò-kî". Curiosity sī thàm-chhâ oa̍h-tāng Hóe-chheⁿ Kho-ha̍k Si̍t-giām-sek (Mars Science Laboratory) jīm-bū lāi-bīn chòe chú-iàu ê pō͘-hūn. Jīn-bū chhut-hoat ê tē-tiám sī Florida ê Canaveral Hái-kak, ùi chāi-tē sî-kan ê 2011 nî 11 goe̍h 26 ji̍t ê chái-khí 10:02 (UTC sî-kan 15:02) ēng Atlas V hóe-chìⁿ chhut-hoat; 2012 nî 8 goe̍h 6 ji̍t ê 05:17, tī Gale Ún-se̍k-khut (Gale Crater) kàng-lo̍h.

Kòe-soán ê iáⁿ-siōng

Kha̍h-phìn chǹg-khang-kiCredit: U.S. National Archives and Records Administration (NARA)

Chi̍t-ê tng teh chhau-chok chǹg-khang kha̍h khì-kū Hollerith pantograph punch ê lâng. Tong-sî sī teh chhù-lí 1940 nî Bí-kok Phó͘-cha (chiàu îⁿ-tháng téng-bīn ê chu-liāu keh-sek [1]) ê chu-liāu.

Chiu-liân kì-sū

VW logo

  • 1937 nî 4 goe̍h 28 ji̍t – Tek-kok ê chū-tōng-chhia chè-chō-gia̍p kong-si Volkswagen (tô͘, kok sî-tāi logo) sêng-li̍p.

Kòe-soán ê jîn-bu̍t

Nikola Tesla
Nikola Tesla (1856 nî 7 goe̍h 10 ji̍t – 1943 nî 1 goe̍h 7 ji̍t) sī chi̍t ūi hoat-bêng-ka, bu̍t-lí-ha̍k-ka, ki-hâi kang-têng-su, kiam tiān-khì kang-têng-su. Tesla tī Smiljan chhut-sì, sǹg sī Serbia chhut-sin, lō͘-boé chiâⁿ-chò Bí-kok kong-bîn. Tesla tùi tiān-chû-ha̍k ê hoat-tián ū toā kòng-hiàn. I ê choan-lī kap lí-lūn sī hiān-tāi kau-liû-tiān (AC) tiān-le̍k hē-thóng ê ki-chio̍h, chhan-chhiūⁿ to-siòng-ūi (polyphase) phoè-tiān (power distribution) hē-thóng kap AC mò͘-tah; ē-tàng kóng sī Tē 2 Pái Kang-gia̍p Ke̍k-bēng ê khí-tì.

Lí kám chai-iáⁿ...

2015 nî 12 goe̍h 21 Falcon 9 Full Thrust thâu pái hoat-siā

Niù-suh

  • Gián-kiù-chiá kong-pò͘ nn̄g khoán tiān-náu ê an-choân jio̍k-tiám: Spectre kap Meltdown.
  • NASA kéng chhut nn̄g hāng sin ê thài-khong jīn-bū: hun-pia̍t beh hiòng Titan chheⁿ kap 67P/Churyumov-Gerasimenko tn̂g-bóe-chheⁿ chò tiâu-cha.

Kòe-soán ê ín-kù

Grace Hopper
Grace Hopper, 1984 nî 4 goe̍h 16 Time cha̍p-chì ín-kù.
Tui-e̍k 1947 nî ê sî chhù-lí Harvard Mark II tiān-náu lāi-bīn chi̍t chiah ia̍h-á.

Lūi-pia̍t

Koan-liân portal

Wikimedia