Tân Ka-kiⁿ (陳嘉庚, pún-lâi ê miâ sī Tân Kah-kiⁿ 陳甲庚 Tan Kah Kee, 1874 nî 10 go̍eh 21 hō chhut-sì, 1961 nî 8 go̍eh 12 hō koè-sin), chó·-ke Hok-kiàn Tâng-oaⁿ-kōan Chi̍p-bí-chhng. 17 hòe ê sî-chūn, Tân Ka-kiⁿ kòe-hoan khì Sin-ka-pho, tī in lāu-pē Tan Ki-pek keng-êng ê bí-tiám-á o̍h chò seng-lí. 1904 nî, chhù-lāi seng-lí pāi, Tan Ka-kiⁿ taⁿ-khí tiông-sin chín-chok ka-gia̍p ê tàⁿ-thâu, i tiû-pī chu-kim, khui ōng-lâi chhiúⁿ ( chhiáng ) kah chhiū-liⁿ hn̂g, tiōng-tiám hoat-tián chhiū-liⁿ kang-gia̍p kah hái-ūn hâng-gia̍p. I ê kut-la̍t phah-piàⁿ, tī āu--lâi tit-tio̍h hù-kùi. 1925 nî Tan Kah-kiⁿ ê chu-sán chhiau-kòe 1200-bân ( Sin-pē ?? Bí-gôan?? Tiong-kok chóa-jī?? ), piàn-sîng chá-kî Tang-lâm-a siā-hōe kang-siong-kài ê niá-thâu-lâng.

tóng-àn:Tân Ka-kiⁿ.jpg

Ōan-chō· kàu-io̍k sū-gia̍p siu-kái

 
Ē-mn̂g Toā-o̍h Tân Ka-kiⁿ siōng

Tân Ka-kiⁿ sian-siⁿ tī-leh phah-piàⁿ sū-gia̍p ê tông-sî, chek-ke̍k thui-tōng kah thê-chhiòng kok-bîn kàu-io̍k. Ūi-tio̍h beh pôe-ióng ē-1-tāi, i hē-lāt khui o̍h-tn̂g (ha̍k-hāu), hoat-tián kàu-io̍k sū-gia̍p. Tī Sin-ka-pho, ùi 1907 nî kàu-kah 1947 nî, lóng-chóng 40 nî ê lāi, Tan Ka-kiⁿ châiⁿ-āu kiân-tì Tō-lâm, Ài-tông, Chiông-hok, Chiông-pún 4-keng sió-ha̍k, Hôa-kiâu tiong-ha̍k, Lâm-iûⁿ su-hoān kah Hôa-kiâu lú-chú tiong-ha̍k téng-téng ha̍k-hàu. Tân Ka-kiⁿ ê kàu-io̍k kòng-hiàn chú-iàu Tī Bân-lâm, 1913 nî kàu 1920 nî, i tī ka-hiong Tâng-oaⁿ Chi̍p-bí chêng-āu khai-pān 1-keng sòa 1-keng ê o̍h-tn̂g, āu--lâi thóng-chheng " Chi̍p-bí Ha̍k-chhun " (hiān-chú-sî, kàu-ha̍k ê kui-bô· pau-hâm sió-ha̍k, tiong-ha̍k kah tāi-ha̍k). Che-í-gōa, Tan Kah-kiⁿ sian-seⁿ iū-koh tī 1921 nî tiàm Ē-mn̂g tó khai-pān chhut-miâ ê Ē-mn̂g Tāi-ha̍k. Tan--sian-siⁿ tùi Hā-tāi ê ti̍t-chia̍p châi-bū chi-oân ū kah 16 nî hiah-nī kú.

Sui-liân, Tan Ka-kiⁿ ê khì-kia̍p tī 1930 nî liáu-āu kiâⁿ-kàu bóe-lō·, m̄-koh i hit-chióng " kheng-ka heng-ha̍k, li̍p-chì ūi kiáⁿ-sun hiō-tāi " ê cheng-sîn ē éng-góan hō· chôan sè-kài ê lâng o-ló kah kìng-tiōng.

Ōan-chō· Tiong-kok khòng-ji̍t chiàn-cheng siu-kái

Tû-liáu thê-chhiòng kàu-io̍k í-gōa, Tân Kah-kiⁿ sian-siⁿ iū-koh chek-ke̍k chham-ka siā-hōe kái-chìn, chhut-la̍t kái-siān tn̂g-lâng siā-hōe (唐人社会) ê chó·-chit kah chok-hong, thê-chiông siā-hōe chû-siān sū-gia̍p. Tiong-kok khòng-ji̍t chiàn-cheng hit-chūn, Tân--sian-siⁿ sì-kòe cháu-chông, kiò kòng-tāi hoan-pêng tn̂g-lâng khiā chhut-lâi kā Tiong-kok tàu-saⁿ-kāng, chhut-chîⁿ kah chhut-la̍t kā Tiong-kok kun-tūi kah jîn-bîn daù-kha-chhiú.

Kòe-sin siu-kái

 
Chi̍p-bí

1961 nî 8 go̍eh 12 hō, Tân Kah-kiⁿ lāu sian-siⁿ tī Pak-kiaⁿ 1-keng peⁿ-īⁿ ( i-kóan ) kòe-sin , hòe-siū 87 hòe. Kòe-sin liáu-āu, tng-sî ê Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok chèng-hú tài-liām Tân Kah-keⁿ kui-sì-lâng ūi Tiong-hôa bîn-cho̍k hù-chhut ê úi-tāi kòng-hiān, chuan-kang iōng " kok-chòng " ê lé-sò· ūi i tsut-suaⁿ, kah Tân kah-kiê ê sīn-khu ūn tńg-lái i ê chó·-ke Hok-kiàn Tâng-oaⁿ Chi̍p-bí, tâi tī chhut-miâ ê hong-kèng khu Kah-kiⁿ kong-hn̂g lâi-té.