Tiò-hî-tó būn-tôe

Tiò-hî-tó būn-toê, ia̍h-sī Tiò-hî-tâi liat-sū būn-tôe, Tiò-hî-tó kah kî hū-sio̍k tó-sū būn-tê téng (Ji̍t-pún hō͘-choè 尖閣諸島問題 Senkaku Shotō mondai [bun-tê]), sī le̍k-sú siōng Tiong-kok kah Jı̍t-púnTiò-hî-tó chit-tè thó·-tē sán-seng chú-kôan cheng-gī ê būn-tôe.

Tsian-ke toe a-si Tiò-hî-tó khong-tsoe toe, Jı̍t-pún ko-to kau-thong sing 1978.

Būn-tôe ê kin-gôan siu-kái

Bêng-tiâu chho·-kî, Tiò-hî-tó to̍h í-keng bêng-khak sī Tiong-kok ê léng-thó·, Bêng, Chheng 2 tiâu-tē lóng-chóng kā Tiò-hî-tó ōe-jı̍p ka-kī ê hái-hông kóan-ha̍t hōan-ûi. Kong-gôan 1880 nî, Jı̍t-pún koaⁿ-hong hiòng Chheng-tiâu chèng-hú thê-kau ê iú-koan Ryukyu ê kok-thó· hōan-ûi ê bûn-su, pēng bô pau-hâm Tiò-hî-tó. iā-to̍h-sī kóng hit-tong-sî ê Jı̍t-pún chèng-hú jīn-ûi Tiò-hî-tó sī Tiong-kok ê léng-thó·. Kàu-kah 1895-nî Má-koan tiâu-iok chhiam-tèng ê chìn-chêng 3 kò go̍eh, Jı̍t-pún chèng-hú kèng-jiân kā Tiò-hî-tó hām sì-chiu-ûi ê tó-sū lia̍t-jı̍p Okinawa-kōan ê kóan-ha̍t hōan-ûi. 1943-nî Khai-lô soan-giân seng-bêng, Jı̍t-pún chiong chìn-chêng chiàm-niá ê Tiong-kok léng-thó· pau-koat Tang-pak, Tâi-ôan, Phêⁿ-ô· lia̍t-tó chāi-lāi ê thó·-tē hêng hō· Tiong-kok. 20 sè-kí 60 nî-tāi, Tiò-hî-tó chit-ê só·-chāi hoat-hiān chio̍h-iû kah thian-jiân-khì chu-gôan liáu-āu, Jı̍t-pún khai-sí kian-chhî chiong Tiò-hî-tó ōe-jı̍p in ê leng-thó· hōan-ûi.

1951 nî 9 go̍eh 8 hō, Jı̍t-pún kah Bí-kok chhiam-tèng liáu San Francisco hô-iok , chiong Tiò-hî-tó hām Okinawa chò-hóe kau-hō Bí-kok tāi-tòe kóan-ha̍t. Tiong-kok chèng-hú khiok-sī piáu-sī kóng San Francisco hô-iok pēng-bô Tiong-hôa-jîn-bîn-kiong-hô-kok chham-ka, m̄-sī ôan-chéng ê “ hô-iok ” , mā bô-sǹg chin-chiàⁿ ê “ hô-iok ” , Tiong-kok pêng-bô sêng-jīn chit-tiuⁿ hô-iok ê ha̍p-hoat-sèng kah iú-hāu-sèng. 1971-nî 6 go̍eh 17 hō, Jı̍t-Bí 2-kok chhiam-tèng Kui-hêng Okinawa hia̍p-tēng ê sî-chūn, hām Tiò-hî-tó chià-ê tó-sū mā pau-hâm chāi-lāi, lóng-chóng kau-hō Jı̍t-pún kok. Tùi chit-ê sū-kiāⁿ, Tiong-kok tāi-lio̍k kah Tâi-ôan ê gōa-kau-pō· lóng hoat-piáu seng-bêng, thê-chhut kiông-lia̍t ê khòng-gī. Bí-kok kok-bū-īⁿ hoat-giân-jîn piáu-sī, kui-hêng Okinawa ê si-chèng-kôan, tùi Tiò-hî-tó ê chú-kôan būn-tê bōe hoat-seng jīm-tô ê éng-hiáng. Chū-án-ne, Tiò-hî-tó būn-tê chiâⁿ-chò Tiong-Jı̍t koan-hē tong-tiong 1-ê bín-kám ê ōe-tôe.

Tiong-kok kah Tâi-ôan ê thāi-tō· siu-kái

Tiong-kok Tāi-lio̍k chèng-hú seng-bêng tùi Tiò-hî-tó iong-iú chú-kôan. sū-sı̍t siāng, tōa-to-sò· ê Tiong-kok-lâng lóng jīn-tông chit-ê koan-tiám.

Tāi-lio̍k hong-bīn chú-tiuⁿ, Tiong-Jı̍t chi-kan chûn-chāi ê Tiò-hî-tó būn-tê, eng-kai thong-kòe hô-pêng tâm-pòaⁿ lâi kiám-chió hun-kî, hô-pêng kái-koat būn-tôe. Tâi-ôan hong-bīn mā jīn-ûi Tiò-hî-tó būn-tê su-iàu thong-kòe hô-pêng ê chhiú-tōaⁿ kái-koat.

Tâi-ôan hong-bīn kòe-khì it-kòan chú-tiuⁿ Tiò-hî-tó sio̍k-î Tiong-hôa-bîn-kok ê léng-thó·. 2004-nî 4 go̍eh 15 hō, kin-kù Tiong-hôa-bîn-kok chèng-hú lōe-chèng-pō· ê chí-sī, Gî-lân-kōan i-kù 1-nî chêng hōe-chè ê chek-liông-tô·, chèng-sek kā Tiò-hî-tó hām hūn-kin ê tó-sū ōe-jı̍p Gî-lân-kōan kóan-ha̍t. iah chìn-chêng Tâi-ôan tong-kio̍k ūi-tio̍h beh phiah-bián kah Jı̍t-pún hoat-seng chhiong-tu̍t, thiau-kang kā būn-tôe tām-hòa, só·-í chìn-chêng lóng bô chiong iú-koan ê hái-hêk ōe-jîp tē-thô· tong-tiong.

Tiong-kok bîn-kan ê lı̍p-tiûⁿ siu-kái

Tiong-kok bîn-kan kàu-taⁿ bat chū-hoat chó·-chit kah khai-tián kúi-nā-pái ê Pó-tiò hêng-tōng. Chū 1971-nî New York Hôa-jîn tē-it-pái khòng-chēng khai-sí, “ pó-tiò ” it-tı̍t sī chôan-kiû Hôa-jîn ê 1-hāng tiōng-iàu ê o̍ah-tōng, siāng ko-tiâu ê sī ta̍t-kàu 200 gōa- ê bîn-kan thôan-thé.

1996-nî í-āu, Hiong-káng kah Tâi-ôan ê bîn-kan thôan-thé bat chó·-chit hoat-tōng chiok-chōe pái ê “ pó-tiò ” hêng-tōng. Chha-put-to Tāi-pái hêng-tōng, Jı̍t-pún lóng phài-chhut kun-lām lâi cha̍h, só·-í chin-chió ū ki-hōe teng-lio̍k, kàu-taⁿ sǹg-sǹg bô kúi-pái. Hiong-káng lâng Tân Iok-siông (陈毓祥) to̍h-sī tī 1-pái hêng-tōng tang-tiong, hō· hái-éng chhiong-cháu, put-hēng gū-lān. In-ūi Tân ê put-hēng gū-lān, koh ka-siōng hit-sî Tiong-kiōng léng-tām ê thài-tō·, soah lâi chhì-kek tio̍h Káng-Tâi 2-tē ê ài-kok jîn-sū, in-hoat liáu lú lâi lú kiông-lia̍t ê pó-tiò hêng-tōng. bô-lōa-kú liáu-āu, iū Tâi-ôan gī-ôan Kim Kài-siū (金介寿) kah Hiong-káng gī-ôan Chan Kiàn-sêng (曾健成) léng-tō ê sin 1-lûn pó-tiò hêng-tōng, tī Ke-lâng cho·-iōng liáu chiâⁿ-chheng chiah ê hî-chûn-á sái hiāng Tiò-hî-tâi hái-bīn. in-ūi chûn-chiah chiok-chē, Jı̍t-pún hong-bīn chit-sî bô hoat-tō· chó·-tòng. chit-pái, pó-tiò jîn-sū seng-kong teng-lio̍k tiò-hî-tó, in tī tó-siōng ia̍t Tiong-hôa-jîn-bîn-kiōng-hô-kok kah Tiong-hôa-bîn-kok ê kok-kî, hiōng sè-kài soan-kò Tiò-hî-tó sī sio̍k-î só·-ū Tiong-kok-lâng ê só·-chāi. Che í-āu, Jı̍t-pún cheng-hú sûi hiāng Tâi-ôan chèng-hú si-ka ap-le̍k, phek-sú Tâi-ôan chı̍p-chèng tong-kio̍k siu-kái tiâu-lē, hān-chè hî-chûn ê hâng-thêng. iah Lí-Teng-hui mā kong-khai piáu-sī kóng Tiò-hî-tâi sī Jı̍t-pún ê léng-thó·, in-khí chin-chōe Hôa-jîn ê phì-siūⁿ kah lé-mē.

2003-nî 12 go̍eh 26 hō, iū [iong-kok 918 ài-kok bāng, Ài-kok-chiá tông-bêng bāng kiōng-tông hoat-khí, tī Ē-mn̂g kú-pān chôan-kiû Hôa-jîn pó-tiò lūn-tôaⁿ, hōe-chı̍p hái-lāi-gōa ê Hôa-jîn tāi-piáu 30-gōa-lâng, sêng-lı̍p Tiong-kok bîn-kan pó-tiò liân-hâp-hōe.

2004-nî 3 go̍eh 4 hō, Tiong-kok lāi-tē lâng Pâng Kím-hôa (冯锦华) téng 7-ê lâng sêng-kong teng-lio̍k Tiò-hî-tó, che sī Tiong-kok tāi-lio̍k thâu-1-pái teng-lio̍k Tiò-hî-tó.

Jı̍t-pún ê lı̍p-tiûⁿ siu-kái

Jı̍t-pún chèng-hú seng-bêng iong-iú Tió-hî-tó ê chú-kôan. Jı̍t-pún chèng-hú bêng-khak chiong Tió-hî-tó lia̍t-jı̍p Bí-kok kun-sū pó-hō· bo̍k-phiau.

Kî-thaⁿ kok-ka ê khòaⁿ-hoat siu-kái

Ū lâng kóng, Bí-kok tùi Tiò-hî-tó būn-tôe thài-tō· khah ài-māi, che sī in-ūi Bí-kok ū-sim beh at-chè Tiong-kok, chú-iàu sī chiam-tùi Tiong-kok lú lâi lú kiông-tāi ê hiān-tāi-hòa kun-sū le̍k-liōng.

Chham-khó bûn-hiàn siu-kái

  1. 钓鱼岛可做美国“双反”基地,http://news.tom.com/1002/2004213-665201.html Archived 2004-07-17 at the Wayback Machine. ,2004年02月13日
  2. 中日关系间的钓鱼岛问题,http://news.tom.com/Archive/1002/2003/1/4-53225.html Archived 2004-08-12 at the Wayback Machine. ,2003年01月04日

Goā-pō· liân-kiat siu-kái