Bān Chin-chu
Bān Chin-chu (萬真珠, 1862 nî 12 goe̍h 16 ji̍t – 1933 nî 3 goe̍h 8 ji̍t), goân-miâ Margaret Barnett[1], mā siū chun-chheng Bān Ko͘-niû (萬姑娘), sī So͘-kat-lân chhut-sin ê Ki-tok-kàu soan-tō-su, i ùi 1888 nî ê sî kòe Tâi-oân, tī Tâi-lâm-hú-siâⁿ chhōa lú-ha̍k. I bat tī 1920 nî tńg Eng-kok chi̍t chām, keh-nî koh tó-tńg Tâi-oân. I āu--lâi tòa tī Sin-lâu Pēⁿ-īⁿ hū-kīn, it-ti̍t kàu 1933 nî kòe-sin.
_and_her_students.jpg)
Lâi-le̍k siu-kái
Bān Chin-chu 1862 nî 12 goe̍h 16 ji̍t tī So͘-kat-lân ê pak-pō͘ chhut-sì, sè-hàn tiō tòe pē-bú sóa khì Aberdeen. Chhù-lāi Bān--sī kap hiaⁿ-ko, sió-tī kiam sió-mōe lóng-chóng sì-ê gín-á. Bān--sī ùi Aberdeen tha̍k sió-ha̍k-hāu chut-gia̍p, tè-bé koh kòe Lûn-tun ji̍p Ko-téng ha̍k-hāu kap Sîn-ha̍k[2].
1888 nî, i tòe Eng-kok ê Lú Soan-tō-hōe chì-goān kòe Tâi-oân. Kâng nî ê 11 goe̍h, tùi An-pêng káng chiūⁿ-lio̍k, 12 goe̍h 8 ji̍t khì kàu Tâi-lâm-hú-siâⁿ[1]. Chha-put-to chit chūn, i-ê a-hiaⁿ kap sió-tī lóng tio̍h tn̂g-chek-hu-su kòe-sin[2].
Bān--sī o̍h liáu Tâi-oân chāi-tē ê gí-giân liáu-āu, chiū kap chá-chêng lâi kàu Tâi-lâm chhòng-siat lú-ha̍k-hāu ê Chu Iok-an kiau Bûn An[1] chò-hóe kà Lú-o̍h, jî-chhiá lûn-liû sûn kàu-hōe, kà hū-lú, kiam tī Sin-lâu Pēⁿ-īⁿ ùi-būn pēⁿ-lâng[1]. Bān Ko͘-niû koh pat tī 1893 nî siá-phoe hiòng soan-kàu-su-hōe chhéng-kiû khok-tián lú-ha̍k-hāu, chú-iàu beh sī siu nî-hòe khah tōa bē-tàng ji̍p lú-ha̍k ê cha-bó͘-lâng, hùn-liān in chò kàu-hōe khang-khòe[1]. In ùi 1895 nî ê sî sin-siat Hū-o̍h, ia̍h chiū sī Hū-lú Sèng-keng Ha̍k-hāu[1], Chu, Bûn, Bān saⁿ-ê lâng chiū lûn-liû chò Lú-o̍h, Hū-o̍h, kap chháu-tē chí-mōe ê kà-ha̍k[2].
1910 nî ê sî, Chu--sī kap Bûn--sī kòe Chiang-hòa hū-chek khang-khòe; Bān Ko͘-niû chit chūn tio̍h choan-kang kà Hū-o̍h, chhōa lâng sìn Ia-so͘. 1913 nî 12 goe̍h ê sî Tâi-lâm ê soan-tō-su-hōe thè Bān--sī kí-pān kòe Tâi-oân 25 tang ê khèng-chhio̍k-hōe[1]. I lóng-chóng pat hôe-kok 5 pái, phì-jū tī 1920 nî ê sî ū tńg chi̍t kái Eng-kok, kàu 1921 nî chia̍h koh kòe Tâi-oân, lái-āu, in-ūi pē-bú lóng í-keng kòe-sin, i chiū m̄-bat koh tńg--khì. Bô lōa kú, in sió-mōe mā kòe-óng, chit-chūn khai-sí Bān--sī ê sin-thé tio̍h chiām-chiām lám--khì[2].
Kàu 1926 nî, Bān--sī tùi So͘-kat-lân ê Lú Soan-tō-hōe sî-jīm, khiā ùi Tâi-oân ê Sin-lâu Pēⁿ-īⁿ khàn-hō͘-hū tòa ê só͘-chāi, lī-piān i-seng chiàu-kò͘. I sin-thé khah khòaⁿ-oa̍h ê sî-chūn mā ke-kiám chò tāi-chì, chhan-chhiūⁿ kà lâng Lô-má-jī, ia̍h sī siá phoe he̍k-chiá sī kià chheh hō͘ lâng. Té-bé i koh ka-tī ùi Sin-lâu Chheh-pâng āu-bīn khí chhù[2].
1933 nî ê 3 goe̍h 6 hō ē-po͘, Bān Ko͘-niû khí kan-khó͘, kàu 8 hō àm-sî 8 tiám 15 hun kòe-sin[2]. Chòng-sek ùi 3 goe̍h 11 ji̍t tī Tâi-lâm Thài-pêng-kéng Lé-pài-tn̂g kí-hêng; ū Ko Kim-seng, Lîm Iàn-sîn téng bo̍k-su hoat-piáu tiàu-sû[3]. Kî-tiong Lîm Iàn-sîn ê Hàn-bûn tiàu-sû pat khan ùi 7 goe̍h ê Tâi-lâm Sîn-ha̍k-hāu Hāu-iú Cha̍p-chì[4]. Lîm Bō͘-seng ia̍h tī Kàu-hōe Kong-pò hoat-piáu ê bûn-chiong Siàu-liām Kòe-khì ê lâng kì-liām Bān--sî[5], kóng tio̍h Bān Ko͘-niû pat siá phoe hō͘ i, koan-sim tī Tai-pak ê chheng-liân[6].
Chok-phín siu-kái
- Bú-tī Sian-seⁿ
- Hóe-chhia ê Khí-in
- Lūn Iû-thài lâng
- Sit-lo̍h ê Sèng-chheh
- Lōng-tōng Chú (浪蕩子)
- Liû-thoân ê Kó͘-sū
- Lú-kài Bêng-jîn (女界名人)
Siong-koan siu-kái
- Chu Iok-an (Joan Stuart), tī Bān--sī chìn-chêng kòe Tâi-oân--ê.
- Bûn An (Annie E. Butler), sio-siâng thâu-chêng; koh bat kap Bān Chin-chu chò-hóe chhōe chi̍t kóa jîn-bu̍t chu-liāu, pian-e̍k chò chi̍t pún Lú-kài Bêng-jîn, 1923 nî chhut-pán.
- Lô͘ Jîn-ài, 1903 nî kòe Tâi-lâm.
Chham-khó siu-kái
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 "萬真珠姑娘（1859-1933）". 賴永祥長老史料庫.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Lô͘ Jîn-ài (1933 nî 5 goe̍h). "Kò͘ Bān Chin-chu Ko͘-niûⁿ ê Lâi-le̍k". Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò. 578.
- ↑ "Kò͘ Bān Chin-chu Ko͘-niû ê Chòng-sek". Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò. 576. 1933 nî 3 goe̍h.
- ↑ "弔萬真珠姑娘 （林燕臣）". 賴永祥長老史料庫. 2016-08-13 khòaⁿ--ê.
- ↑ 張妙娟 (2004 nî 6 goe̍h). "《台灣教會公報》──林茂生作品介紹". 臺灣風物. 54 (2).
- ↑ Lîm Bō͘-seng (1933 nî 4 goe̍h). "Siàu-liām Kòe-khì ê lâng". Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò. 577.