Kiông-beh-khu̍t-chéng Iá-seng Tōng-si̍t-bu̍t Kok-chè Bō͘-e̍k Kong-iok

(Tùi CITES choán--lâi)

Kiông-beh-khu̍t-chéng Iá-seng Tōng-si̍t-bu̍t Kok-chè Bō·-e̍k Kong-iok (Eng-gí: Convention on the International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna, kán-chheng CITES) sī 1 ê chèng-hú chi-kan ê kok-chè kong-iok, bo̍k-te̍k sī beh phiah-bián ía-seng tōng-bu̍t, si̍t-bu̍t in-ūi kok-chè bé-bē soah éng-hióng tio̍h in ê seng-chûn. Chit ê kong-iok bó·-chióng thêng-tō· pó-hō· 3-bān-gōa chióng tōng-si̍t-bu̍t.

CITES ū-sî mā hō·-chò Washington Kong-iok, in-ūi 1973 nî 3-goe̍h 3 tī Bí-kok Washington DC khai-hòng hō· 80-gōa-kok ê tāi-piáu chhiam-jī. 1975 nî 7-goe̍h 1 khí ū-hāu. Chìn-chêng ê chún-pī khang-khòe tùi 1963 nî tō khai-sí; hit nî Sè-kài Pó-io̍k Tông-bêng (IUCN) ê hōe-oân chū-hōe thong-kòe 1 ê koat-gī-àn.

Sui-jiân chhiam-siok kok ū hoat-lu̍t chek-jīm chip-hêng CITES ê jīm-bū, CITES pún-sin bô chhú-tāi in ê hoat-lu̍t, ke̍k-ke thê-kiong 1 ê khak-á hō· in khì siat-kè ka-kī kok-lāi ê hoat-lu̍t.

CITES iau-kiû kok-ka koán-chè chi̍t-kóa-á bu̍t-chéng ê kok-chè bé-bē. Chìn-chhut-kháu chia ê bu̍t-chéng su-iàu seng keng-kòe 1 ê hí-khó hē-thóng phe-chún chiah ē-iōng-tit.

Bo̍k-chêng iok-lio̍k ū 5,000 chióng tōng-bu̍t kap 28,000 chióng si̍t-bu̍t siū CITES pó-hō·. Chia ê chéng àn-chiàu gûi-hiám thêng-tō· pun chò 3 lūi, hō·-chò hù-lio̍k (appendix).

  • Hù-lio̍k 1: ū khu̍t-chéng gûi-ki ê chéng. Ū te̍k-sû chêng-hêng chiah ē ún-chún bé-bē.
  • Hù-lio̍k 2: bī-pit ū khu̍t-chéng ê gûi-ki, m̄-koh ūi beh phiah-bián bô hā in seng-chûn ê iōng-hoat, iá-sī ū koán-chè ê su-iàu.
  • Hù-lio̍k 3: chì-chió tī 1 ê kok-ka ū siū pó-hō· ê chéng; hit kok ū iau-kiû CITES ê chhiam-siok kok tàu koán-chè bé-bē.

Gōa-pō· liân-kiat siu-kái