Phô͘-chhân-ōe (莆田話) sī Phô͘-sian-gí ê tāi-piáu thó͘-ōe, thong-hêng tī Tiong-kok Hok-kiàn-séng Phô͘-chhân-chhī goân-té ê siâⁿ-lāi, Hok-chheng kap Pêng-thâm mā ū pō͘-hūn tē-khu kóng. I mā sī Tiong-hoâ Bîn-kok O͘-khiu-hiong ê thó͘-ōe.

Phô͘-chhân-ōe
Pó-chéng-uā
Hoat-im /pʰɔu˩˩ lɛŋ˩˧ ua˩˩/
Goân-chū kok-ka  Tiong-kok,  Tâi-oân
Sú-iōng tē-khu  Tiong-kok Hok-kiàn Phô͘-chhân,
 Tâi-oân O͘-khiu-hiong
Gí-hē
Bûn-jī hē-thóng Hing-hoà Pêng-oē-jī
Hàn-jī
Gí-giân tāi-bé
ISO 639-3
ISO 639-6 ptia
Glottolog puti1238
Linguasphere 79-AAA-idb
Che bûn-chiong pau-hâm IPA hû-hō. Nā-sī bô siong-koan ê jī-hêng chi-oān, lí khó-lêng ē khoàⁿ tio̍h būn-hō, hng-kheng ia̍h-sī khî-thaⁿ hû-hō, bô-hoat-tō͘ chèng-siông hián-sī Unicode jī-goân. Chhiáⁿ lí khoàⁿ Help:IPA.

Siaⁿ-bó

siu-kái

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 15-ê siaⁿ-bó.

  lióng-tûn khí-keng chhek-bīn nńg-chhùi-koà siaⁿ-mn̂g
phò-lia̍t bô-sòng-khì
chheng
b
/p/
d
/t/
g
/k/

/ʔ/
sòng-khì
chheng
p
//
t
//
k
//
phīⁿ m
/m/
n
/n/
ng
/ŋ/
mô͘-chhat chheng s
/ɬ/
h
/h/
to̍k /β/* /ɣ/*
phò-chhat bô-sòng-khì
chheng
c
/ts/
sòng-khì
chheng
ch
/tsʰ/
chiap-kūn l
/l/

Ūn-bó

siu-kái

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 50-ê ūn-bó.

sù-ho͘ ūn-boé→
bú-im kài-im phīⁿ-im ji̍p-siaⁿ
khai-kháu a
/a/
au
/au/
ang
//
ah
//

/ɒ/
o̤ng
/ɒŋ/
o̤h
/ɒʔ/
eo
/o/
o
/ɔu/
eong
/ɔŋ/
eoh
/ɔʔ/

/e/
a̤ng
//
a̤h
//
e
/ɛ/
ai
/ai/
eng
/ɛŋ/
eh
/ɛʔ/

/ø/
e̤ng
/œŋ/
e̤h
/œʔ/
ng
/ŋ̍/
chê-khí i
/i/
iu
/iu/
ing
//
ih
//
ia
/ia/
a̤u
/iau/
iang
/iaŋ/
iah
/iaʔ/
ieu
/ieu/
ieng
/iɛŋ/
ieh
/iɛʔ/
ha̍p-kháu u
/u/
ui
/ui/
ng
//
ua
/ua/
oi
/uai/
uang
/uaŋ/
uah
/uaʔ/
choat-kháu
/y/
ṳng
//
ṳh
//
io̤ⁿ
//
io̤ng
/yɒŋ/
io̤h
/yɒʔ/

Lēng-goā, Phô͘-chhân-ōe iáu ū //, /aiʔ/, /auʔ/ 3-ê ūn-bó bô jī-ūn, só͘-í bô siá tī bīn-téng ê pió-keh lāi-bīn.

Siaⁿ-tiāu

siu-kái

Phô͘-chhân-ōe lóng-kiōng ū 7-ê siaⁿ-tiāu.

siaⁿ-tiāu miâ im-piâⁿ iông-piâⁿ sióng-siaⁿ im-khì iông-khì im-ji̍p iông-ji̍p
siaⁿ-tiāu kì-hō ˥˧˧ (533) ˩˧ (13) ˦˥˧ (453) ˦˨ (42) ˩˩ (11) ʔ˨˩ (ʔ21) ʔ˦ (ʔ4)
Hing-hoà Pêng-oē-jī  ́ ˆ ˈ - ˈ
hàn-jī kú-lē 詩巴
si, ba
時爬
sí, bá
始把
sî, bâ
試霸
si̍, ba̍
寺罷
sī, bā
濕北
sih, pah
實拔
si̍h, ba̍h

Liân-tha̍k piàn-hoà

siu-kái

Phô͘-chhân-ōe ê jī liân khí-lâi tha̍k ê sî-āu, siaⁿ-bó ia̍h-sī siaⁿ-tiāu ū khó-lêng ē hoat-seng piàn-hoà. Phô͘-chhân-ōe ê liân-tha̍k piàn-hoà ū liân-tha̍k piàn-siaⁿ (連讀變聲) kap liân-tha̍k piàn-tiāu (連讀變調) 2 khoáⁿ.

Liân-tha̍k piàn-siaⁿ

siu-kái

Nn̄g ê í-siōng ê Hàn-jī cho͘-sêng ê sû, thâu-chêng Hàn-jī ê ūn-boé kap āu-bīn Hàn-jī ê siaⁿ-bó ū khó-lêng hoat-seng piàn-hoà, chia hiān-siōng kiò-chò "liân-tha̍k piàn-siaⁿ". Kî-tiong, āu-bīn Hàn-jī ê siaⁿ-bó siū kàu Thâu-chêng Hàn-jī ūn-boé ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà kiò-chò "sūn-tông-hoà" (順同化) ia̍h-sī "siaⁿ-bó lūi-hoà" (聲母類化). Hoán koè-lâi, thâu-chêng Hàn-jī ê ūn-boé siū kàu āu-bīn Hàn-jī siaⁿ-bó ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà kiò-chò "ge̍k-tông-hoà" (逆同化).

Ē-kha sī Phô͘-chhân-ōe liân-tha̍k piàn-siaⁿ ê kui-lu̍t:

lūi-pia̍t thâu-chêng jī ūn-boé āu-bīn jī siaⁿ-bó Liân-tha̍k piàn-siaⁿ thâu-chêng jī ūn-boé
(si̍t-chè tha̍k-im)
āu-bīn jī siaⁿ-bó
(si̍t-chè tha̍k-im)
bú-im ūn-boé /p/, // bô piàn-hoà /β/, /ɣ/
/t/, //, /ts/, /tsʰ/, /ɬ/ /l/
/k/, //, /h/ /ɣ/
/m/, /n/, /l/, /ŋ/, lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/) bô piàn-hoà
phīⁿ-im ūn-boé
(//)
/p/, // /-m/ /m/
/t/, //, /ts/, /tsʰ/, /l/, /ɬ/ /-n/ /n/, bô piàn-hoà
/k/, //, /h/, lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/) bô piàn-hoà /ŋ/
/m/、/n/、/ŋ/ /-m/、/-n/、// bô piàn-hoà
ji̍p-siaⁿ ūn-boé
(//)
/p/, //, /m/ /-p̚/ bô piàn-hoà
/t/, //, /ts/, /tsʰ/, /ɬ/, /l/, /n/ /-t̚/
/k/, //, /ŋ/, /h/ /-k̚/
lêng-siaⁿ-bó [zh] (/ʔ/) //

Liân-tha̍k piàn-tiāu

siu-kái

Nn̄g ê í-siōng ê Hàn-jī cho͘-sêng ê sû, choè-āu chi̍t ê Hàn-jī siaⁿ-tiāu thàu-té bē hoat-seng piàn-hoà; kî-thaⁿ Hàn-jī siaⁿ-tiāu khó-lêng ē siū-kàu āu-bīn chi̍t ê Hàn-jī ūn-bó ê éng-hióng hoat-seng piàn-hoà. Chia hiān-siōng kiò-chò "liân-tha̍k piàn-tiāu".

Ē-kha sī Phô͘-chhân-ōe nn̄g ê Hàn-jī ê sû liân-tha̍k piàn-tiāu ê kui-lu̍t:

āu-bīn jī
im-piâⁿ
(533)
iông-piâⁿ
(13)
sióng-siaⁿ
(453)
im-khì
(42)
iông-khì
(11)
im-ji̍p
(21)
iông-ji̍p
(4)
thâu-chêng jī im-piâⁿ
(533)
11(=iông-khì)
13(=iông-piâⁿ)
11(=iông-khì)
iông-piâⁿ
(13)
11(=iông-khì)
55
42(=im-khì)
11(=iông-khì)
sióng-siaⁿ
(453)
13(=iông-piâⁿ)
11(=iông-khì)
13(=iông-piâⁿ)
11(=iông-khì)
im-khì
(42)
55 42(=im-khì)
55
42(=im-khì)
55
iông-khì
(11)
11(=iông-khì)
55
42(=im-khì)
55
im-ji̍p
(21)
4(=iông-ji̍p)
iông-ji̍p
(4)
21(=im-ji̍p)
  Liân-tha̍k sî-āu chiah ē chhut-hiān ê siaⁿ-tiāu.

Chham-khó chu-liāu

siu-kái
  • 莆田市地方志编纂委员会 (2001). "卷四十三 方 言". 莆田市志 (ēng Hôa-gí). 方志出版社. ISBN 7-80122-669-0. 
  • 福建省地方志编纂委员会 (1998). "第三章 莆仙方言". 福建省志·方言志 (ēng Hôa-gí). 方志出版社. pp. 164–193. ISBN 7-80122-279-2.