"Colorado" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng

刪去的內容 新增的內容
無編輯摘要
Tē 62 chōa:
 
== Le̍k-sú ==
Chhiau-kòe 13,000 nî í-chêng, Bí-chiú goân-chū-bîn tio̍h í-kēng tī Colorado chit ūi khiā-khí. Tī [[Larimer Kūn]] ū chi̍t-ê khó-kó͘ tiám [[Lindenmeier]], hoat-hiān ê bûn-bu̍t nî-tāi sī kong-goân-chêng 11200 kàu 3000 nî chó͘-iū. [[Rocky Soaⁿ-lêng]] ê tâng-pêng sī khah-chá jîn-lūi chhian-sóa ê tiōng-iāu kòe-lō͘. [[Kó͘-tāi Puebloans-lâng]] tī [[Colorado Ko-goân]] (Colorado Plateau) seng-oa̍h; [[Ute-lâng]] sī tòa tī Rocky Soaⁿ-lêng ê soaⁿ-kok. Lēng-gōa, [[Apache-lâng]] kap [[Comanche-lâng]] mā tī chiu lāi tang-pō͘ ū oa̍h-tāng. Hit-tong-sî, koh ū [[Arapaho-lâng]] kap [[Cheyenne-lâng]] kòe-lâi phah-la̍h.
 
Bí-kok tī 1803 nî ê [[Louisiana Bóe-tē]] (Louisiana Purchase) hō͘ in tit tio̍h [[Rocky Soaⁿ-lêng]] í sai ê thó͘-tē. Che chō-sêng Bí-kok kap [[Se-pan-gâ]] tùi [[Arkansas Hô]] téng tōaⁿ tē-khu sán-seng chhiong-tu̍t, in-ūi Se-pan-gâ hit-chūn kā chit ūi tòng-chò sī in si̍t-bîn-tē [[Santa Fe de Nuevo México]] ê seng-lí to̍k-chiàm tē-khu. 1806 nî, Bí-kok ê [[Zebulon Pike]] niá peng-á lâi chia thàm-lō͘, soah hō͘ Se-pan-gâ-lâng liah khì [[Chihuahua]], āu-lâi pàng tńg--khì.
[[Rocky Soaⁿ-lêng]] ê tâng-pêng sī khah-chá jîn-lūi chhian-sóa ê tiōng-iāu kòe-lō͘. [[Kó͘-tāi Puebloans-lâng]] tī [[Colorado Ko-goân]] (Colorado Plateau) seng-oa̍h; [[Ute-lâng]] sī tòa tī Rocky Soaⁿ-lêng ê soaⁿ-kok. Lēng-gōa, [[Apache-lâng]] kap [[Comanche-lâng]] mā tī chiu lāi tang-pō͘ ū oa̍h-tāng. Hit-tong-sî, koh ū [[Arapaho-lâng]] kap [[Cheyenne-lâng]] kòe-lâi phah-la̍h.
 
Bí-kok tī 1803 nî ê [[Louisiana Bóe-tē]] (Louisiana Purchase) hō͘ in tit tio̍h [[Rocky Soaⁿ-lêng]] í sai ê thó͘-tē. Che chō-sêng Bí-kok kap [[Se-pan-gâ]] tùi [[Arkansas Hô]] téng tōaⁿ tē-khu sán-seng chhiong-tu̍t, in-ūi Se-pan-gâ hit-chūn kā chit ūi tòng-chò sī in si̍t-bîn-tē [[Santa Fe de Nuevo México]] ê seng-lí to̍k-chiàm tē-khu.
 
1806 nî, Bí-kok ê [[Zebulon Pike]] niá peng-á lâi chia thàm-lō͘, soah hō͘ Se-pan-gâ-lâng liah khì [[Chihuahua]], āu-lâi pàng tńg--khì.
 
Tī 1819 nî ê [[Adams-Onís Tiâu-iok]] tiong, Bí-kok hòng-khì tùi [[Arkansas Hô]] í lâm kap í sai, koh-ū [[keng-tō͘|W]]100° sòaⁿ í sai kap [[Hūi-tō͘|N]]42° sòaⁿ í lâm ê thó͘-tē. 1821 nî 2 goe̍h 22 Bí-kok chèng-sek kap Se-pan-gâ kiàn-li̍p pian-kài. Koh tī 8 goe̍h chiap-siū [[Missouri Léng-thó͘]] ê tang-lâm-pō͘ chò Bí-kok ê sin chiu-hūn.
第78行 ⟶ 第74行:
1849 nî, Mormon-kàu lâng tī [[Salt Lake Soaⁿ-kok]] (Salt Lake Valley) kiàn-li̍p chi̍t-ê chiu, m̄-koh bô siū liân-pang seng-jīm.
 
Tī [[1850 nî Hia̍p-tēngiok]] (Compromise of 1850), tùi Be̍k-se-ko hia theh--lâi ê thó͘-tē, kiam chi̍t pō͘-hūn Texas, hong hun chò chi̍t-ê sin chiukap nn̄g-ê sin léng-thó͘, iā chiū sī [[California Chiu]], [[New Mexico Léng-thó͘]] kap [[Utah Léng-thó͘]]. 1851 nî 4 goe̍h, goân Be̍k-se-ko-lâng tī hit-tong-sî New Mexico Léng-thó͘ ê [[San Luis]] siat liáu sin chng, sī kin-á-ji̍t Colorado chiu lāi siāng chá ê tn̂g-kî Au-chiu-hē jîn-bîn chū-lo̍h.
 
1851 nî 4 goe̍h, goân Be̍k-se-ko-lâng tī hit-tong-sî New Mexico Léng-thó͘ ê [[San Luis]] siat liáu sin chng, sī kin-á-ji̍t Colorado chiu lāi siāng chá ê tn̂g-kî Au-chiu-hē jîn-bîn chū-lo̍h.
 
1861 nî 2 goe̍h 28, Bí-kok chóng-thóng [[James Buchanan]] chhiam-sú hoat-àn, hō͘ [[Colorado Léng-thó͘]] sêng-li̍p, hit-chūn ê pian-kài î-chhî kàu kin-á-ji̍t. 4 goe̍h sî, [[Bí-kok Lōe-chiàn]] po̍k-hoat.
 
1861 nî 2 goe̍h 28, Bí-kok chóng-thóng [[James Buchanan]] chhiam-sú hoat-àn, hō͘ [[Colorado Léng-thó͘]] sêng-li̍p, hit-chūn ê pian-kài î-chhî kàu kin-á-ji̍t. 4 goe̍h sî, [[Bí-kok Lōe-chiàn]] po̍k-hoat. 1862 nî, Texas ê kun-tūi ji̍p-chhim New Mexico Léng-thó͘, chiàm-niá Santa Fe, Colorado ê chì-oān-chiá soah hiòng New Mexico Léng-thó͘ chhut-peng, beh khì hong-só Texas. Colorado kap New Mexico ê jîn-bé tī 3 goe̍h 28 ùi [[Glorieta Pass Chiàn-e̍k]] tiong cha̍h lo̍h Texas kun-tūi, liáu-āu Texas lâng tó-bé hòng-khì Santa Fe, thè tńg [[San Antonio]], āu-lâi Pâng-liân-kok tùi Bí-kok sai-lâm chiū bô hoat-tō͘ koh chiàm-niá.
 
Tī 1864 nî, Léng-thó͘ siú-tiúⁿ [[John Evans]] chí-phài [[John Chivington]] niá-chhōa chhì-goān-chiá pó-hō͘ pe̍h-lâng, tùi-khòng [[Cheyenne]] kap [[Arapaho]] lâng. In āu-lâi khì kong-ki̍p chia goān-chū-bîn chiàn-sū tī [[Sand Creek]] ê tūn-iâⁿ. Nā chiàu chi̍t kóa kun-koaⁿ ê kóng-hoat, tōa-pō͘-hūn hong thâi--sí ê sī gín-á kap cha-bó͘-lâng. Bí-kok lio̍k-kun tiāu-cha sū-kiāⁿ, hit-tong-sî Bí-kok chóng-thóng [[Andrew Johnson]] ūi sū-kiāⁿ iau-kiû Evans thè-ūi.