"Kok-chè chhiūⁿ-kî" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng

刪去的內容 新增的內容
Sunshine678thó-lūn | kòng-hiàn
無編輯摘要
Tē 1 chōa:
[[File:Staunton chess set.jpg|thumb|Staunton khoán-sek ê kî-poâⁿ, kî-jí, kap kè-sî ê choan-iōng sî-cheng.]]
[[File:HungaryBudapestChess.jpg|thumb|Tī [[MagyarHông-kokgâ-lī]] siú-to͘ [[Budapest]] ê 1 ê kong-hn̂g kiâⁿ-kî.]]
'''Kok-chè chhiūⁿ-kî''' (國際象棋), ia̍h kiò '''Kok-chè bú-kî''' (國際武棋), sī 1 chióng 2 lâng toà pang-á-téng ī ê [[thiu-siōng]] [[chhek-lio̍k iû-hì]], bo̍k-tek sī beh lia̍h (checkmate) tùi-chhiú ê ông. Kok-chè bú-kî sī sè-kài siāng chē lâng ī ê [[pang-á iû-hì]] (board game), ū tan-sûn teh ī chhit-thô--ê mā ū tiàm [[kū-lo̍k-pō͘]], tàu-sè-hoē (tournament) chèng-sek piàⁿ su-iâⁿ--ê. Mā ē-tàng keng-koè [[bāng-lō͘]], [[iû-piān]], ia̍h [[tiān-chú-phe]] pí-sài.
 
Chhin-chhiūⁿ kok-chè chhiūⁿ-kî ê iû-hì thong sè-kài ū chē chē chióng khoán-sek, pau-koat [[Tiong-kok]] [[chhiūⁿ-kî]] ([[bú-kî]]), [[Ji̍t-pún chiong-kîSyôgi]] ([[Ji̍t-gí]]: 将棋), [[HânJi̍t-kokpún chiong-kî), [[Janggi]] (장기, Hân-kok chiong-kî), [[Thài-kok]] ê makruk[[Makruk]]. Chit phiⁿ bûn-chiuⁿ biâu-siá ê pán-pún mā hō chò '''FIDE Chess''', '''Se-iûⁿ-kî''' (西洋棋).
 
Kok-chè chhiūⁿ-kî ia̍h ū lâng kóng sī 1 chióng gē-su̍t, kho-ha̍k, iōng náu ê [[bú-su̍t]], ia̍h thé-io̍k ūn-tōng (sport). Mā ū kó͘-chhui ī kok-chè chhiūⁿ-kî ê lâng soan-thoân kóng ū thê-seng náu-la̍t ê lō͘-iōng.
 
== Ī-hoat ==
Tē 25 chōa:
| Boē-chêng kau-chiàn ê kio̍k-sè.
}}
Kok-chè chhiūⁿ-kî tī 1 tè sì-kak pang-á téng-koân ī. Pang-á-bīn (kî-poâⁿ) oē 8 choā × 8 noâ, lóng-chóng pun 64 keh. Keh-á ū o͘ ū pe̍h, 2 chióng kau-lûn. Chhím kau-chiàn ê sî-chūn, 1 pêng ū 16 jí: 8 jí [[peng]], 2 jí [[bé]], 2 jí [[chhiūⁿ]], 2 jí [[chhia]], 1 jí [[hō͘]], 1 jí [[ông]]. 1 jí khiā 1 keh, 1 keh kan-taⁿ ē-sái ū 1 jí. Sûi khoán kî-jí ū i te̍k-sû ê kiâⁿ-hoat (hong-hiòng kap hn̄g-kīn). Ta̍k jí to ē-tàng chiàm tùi-chhiú jīm-hô 1 jí ê ūi (sio-thâi), kā i chhú-tāi (chia̍h jí).
 
1 lâng hoāⁿ pe̍h-jí-pêng, 1 lâng hoāⁿ o͘-jí; pe̍h-jí-pêng tiāⁿ-tio̍h kiâⁿ tāi-seng. Ông ti̍t-chiap hō͘ te̍k-jîn ê kî-jí pek-hia̍p ê chêng-hêng hō chò "[[chiong-kun]]" (check). Hō͘ lâng chiong-kun ê hit pêng tiāⁿ-tio̍h sûi pó-hō͘ ông ê an-choân. I ē-tàng siám, cha̍h, iah-sī kā kong-kek ê kî-jí thâi tiāu. Bô i ê hoat ê sî, tō hō chò "chiong-sí" (checkmate), piáu-sī su. Boē chiong-sí chêng thoè-chhut (resign) téng-î jīn-su. Ū chi̍t-koá chêng-hêng ē chō-chiâⁿ [[hô-kio̍k]] (draw): kî-poâⁿ téng bô kàu kî-jí thang lia̍h ông; iah-sī kāng kio̍k kî-sè (position) tiông-ho̍k 3 piàn; iah-sī kiâⁿ 50 pō͘ lóng bô chiong-kun mā bô chia̍h jí; iah-sī 2 pêng iok-tēng kiat-sok (hō chò hia̍p-gī hô-kio̍k/draw by agreement). [[Pek-hô]] (stalemate) sī 1 chióng te̍k-sû ê hô-kio̍k: ông bô hō͘ lâng chiong-kun, siâng hit-sî ia̍h bô ha̍p-hoat ê pō͘ thang kiâⁿ.
Tē 44 chōa:
|Bé kiâⁿ L-hêng (2 × 1).
|}}
Ta̍k chióng kî-jí ū te̍k-sû ê kiâⁿ-hoat. Tī kok-chè chhiūⁿ-kî, kan-taⁿ bé ē-iōng-tit "thiàu koè" kî-jí, kî-thaⁿ lóng tio̍h sūn khang keh soá-ūi. Jí 1 pō͘ kiâⁿ kúi-ā-keh ê sî, bē-sái-tit kái hong-hiòng. Chhia (rook) kiâⁿ hoâiⁿ--ê ia̍h ti̍t--ê, bô hān kúi keh. Chhiūⁿ (tī se-hng hō chò chú-kàu) kiâⁿ chhiâ--ê, bô hān keh; siâng pêng ū 1 tùi chhiūⁿ kiâⁿ bô kāng sek--ê. Hō͘ (queen) ê kiâⁿ-hoat sī chhia kap chhiūⁿ ha̍p chò-hoé (hoâiⁿ, ti̍t, chhiâ). Ông (king) chhin-chhiūⁿ hō͘, cheng-chha 1 pō͘ hān 1 keh nā-niā; î-it ê lē-goā sī tng-tang ông kap chhia sio-oāⁿ-ūi ([[ông-chhia sio-oāⁿ-ūi]]/castling) ê sî, tō chò-chi̍t-ē kiâⁿ 2 keh. Bé kiâⁿ L-hêng--ê (seng kiâⁿ 2 keh chiah koh oat chiàⁿ-pêng ia̍h tò-pêng 1 keh). Kan-taⁿ bé ē-sái-tit thiàu koè ū khiā kî-jí ê ūi. Bé kiâⁿ 1 pō͘ tō oāⁿ bô kāng sek ê keh-á.
 
Peng-á sī î-it kiâⁿ-hoat kap chia̍h-hoat bô kâng ê kî-jí. In it-poaⁿ sī 1 pō͘ hiòng-chêng kiâⁿ 1 keh; thâu-chêng keh tiāⁿ-tio̍h bô tìn. Mā m̄-chún kiâⁿ hoan-thâu. In chia̍h thâu-chêng ūi ê piⁿ-á keh ê te̍k-jí, ē-sái kóng sī chhiâ-soàⁿ pêng ê keh-á. Nā-chún peng-jí goân-chāi tī pún-ūi (boē tín-tāng--tio̍h) koh thâu-chêng 2 keh lóng bô tìn-ūi, tō ē-tàng 1 pō͘ soá 2 keh. Án-ne kiâⁿ kàu te̍k-peng piⁿ-á ê peng-jí, tùi-hong ē-sái-tit kā chia̍h--khì, jiân-āu chiàm i ''kha-chhiah-āu'' hit ūi (hō chò "(chia̍h) keng-koè--ê"/capture ''en passant''); che bē-su kan-taⁿ kiâⁿ 1 keh nā-tiāⁿ. Kiâⁿ kàu tùi-bīn piah (tē 8 choā) ê peng-jí tiāⁿ-tio̍h seng-téng pìⁿ ông ia̍h peng í-goā ê kî-jí (chhiâng-chāi sī kéng hō͘).
 
== Chhek-lio̍k kap chiàn-su̍t ==
Hiān-tāi ê kok-chè chhiūⁿ-kî kiông-tiāu tui-kiû ūi-tì (position) ê iu-sè, thang chè-chō iâⁿ-bīn. Che pau-koat kín an-chhah kî-jí tiàm iú-lī ê ūi-tì, hō͘ in khòng-chè khah chē koan-kiān ê keh-á, iah-sī khah ū soá-ūi ê khong-kan chū-iû, koh ē-tàng hān-chè tùi-chhiú ê soán-te̍k. Beh kā iu-sè choán chò sèng-lī, tiāⁿ-tio̍h su-iàu kî-chhiú kè-sǹg kî-pō͘ ê hiō-kó. Chiàn-su̍t ê si̍t-hêng ē-tàng hō͘ kî-chhiú oân-sêng té-kî ê bo̍k-phiau, pau-koat kong-kek tùi-chhiú ê ông, hông-gū ka-kī ê ông, siau-bia̍t tùi-chhiú ê peng-le̍k, siat hām-khu̍t lâi kan-gāi pō͘-kio̍k téng-téng.
 
Peng-le̍k ê chē-chió ē-sǹg-tit: hiān-tāi ê sǹg-hoat kiàn-gī Hō͘ ū 9 hun, Chhia 5 hun, Chhiūⁿ/Bé 3 hun, Peng 1 hun. Ông ê kè-ta̍t sī bû-hān--ê. Che piáu-sī kî-chhiú hoān-sè goān-ì hi-seng i ê Hō͘ lâi oāⁿ 1 jí Chhia, 1 jí Bé, kap 1 jí Peng. Chóng--sī, ta̍k jí ê kè-ta̍t hām 1 kio̍k kî ê [[sî-khong]] ū koan-hē, su-iàu khó-lū tio̍h kî-poâⁿ téng ê peng-le̍k ê [[kí-hô-ha̍k|kí-hô]] chó͘-ha̍p kap kî-jí tī kui-ê tn̂g-kî chhek-lio̍k--ni̍h ia̍h té-kî chiàn-su̍t--ni̍h ê kak-sek.
Tē 61 chōa:
 
==Kî-jí==
*[[Ông (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Ông]]
*[[Hō͘ (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Hō͘]]
*[[Siâⁿ-pó (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Siâⁿ-pó]]
*[[Chú-kàu (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Chú-kàu]]
*[[Khî-sū (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Khî-sū]]
*[[Chut-á (kok-chè chhiūⁿ-kî)|Chut-á]]
 
[[Category:Kok-chè chhiūⁿ-kî]]
[[Category:Kî-lūi]]