"Tēⁿ Sêng-kong" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng

[[File:Koxinga statue.jpg|thumb|200px|[[Tēⁿ Sêng-kong]] ê siong, [[Tâi-oân]] [[Tâi-lâm-chhī|Tâi-lâm]] [[An-pengpêng]]]]

'''Tēⁿ Sêng-kong''' (Hàn-jī: 鄭成功; 1624-nî – 1662-nî), gôan-miâ hō-chò ''Tēⁿ Sim'' (Hàn-jī: 郑森), āu--lâi [[Bêng-tiâu]] [[Tông-ông]] [[Liông-bú]] hông-tè sù-hō i sèⁿ "Chu", miâ hō-chòe "Sêng-kong", só·-í lâng mā chheng-hō·hō͘ ì "Kok-Sìⁿ-iâ". Tēⁿ Sêng–kong sī [[Bêng-tiâu]] chòe-āu chi̍t-ê chú-tiuⁿ [[Hóan-Chheng-hok-Bêng]] ê koaⁿ-ôanoân, i kóaⁿ-chàu hit-tông-sî chiàm-niá [[Tâi-ôan]] ê "âng-mô·-hoan" ([[Hô-lân]] lâng), kàu-taⁿ, tī [[Hok-kiàn]], [[Tâi-ôan]] ê bîn-kan iu-gôan liû-thôan tio̍h chin-chōe iú-koan Tīⁿ Sêng-kong ê le̍k-sú kó·kó͘-chek kah sîn-kî ê thôan-soat. Tēⁿ-Sêng-kong kòe-sin liáu-āu, i-ê kin-sûi-chiá chiong i chòng tī [[Tâi-ôan]] [[Lo̍k-ní-mn̂g]]-káng ê hùn-kīn. Tēⁿ-Sêng-kong chāi-seⁿ ê sî-chūn, âng-mô·-hoan mā lóng kā i kiò-chò "Kok-Sìⁿ-iâ".

Tīⁿ Sêng-kong in lāu-pē [[Tīⁿ Chi-liông]], kui-sūn [[Chheng-tiâu]] chìn-chêng sī [[hái-chha̍t]] ê thâu-lâng. Bú-chhin sī [[Ji̍t-pún]]-lâng, miâ hō-chò "田川松". Tīⁿ Sêng-kong chhut-sì tī Ji̍t-pún khò-hài ê siâⁿ-chhī [[平戶Hirato]], 7-hòe í-chêng, Tīⁿ Sêng-kong it-ti̍t hām in lāu-bú tòa-tī 平戶Hirato, liáu-āu tò-tńg-kàu [[Hok-kiàn|Hok-kiàn-séng]] [[Chìn-kang]]-kōaiⁿ [[Oaⁿ-pêng]]-tìn（hiān-chāi [[Oaⁿ-hái]] ） seng-o̍ah liáu 10-gōa-nî. Tīⁿ-Sêng-kong chū sè-hàn báu-tho̍k keng-su, i chhim-chhim liáu-kái tio̍h Tong-hong ê thôan-thóng lé-sò· kah bîn-cho̍k ì-sek.

[[Tông-ông]] [[Liông-bú]] hông-tè put-hēng pī-hài, Bêng-tiâu lo̍k-pāi. Tēⁿ-Chi-liông jīn-ûi Bêng-tiâu khì-sò·sò͘ í chīn, ko·ko͘-put-lî-chiong ko·ko͘-1-ê khì-kàu pak-tèng hiāng [[Chheng-tiâu]] tâu-hâng. iā-tio̍h-sī tī chit-ê sî-chūn, Chheng-peng chhim-mn̂g-ta̍h-hō, m̄-nā chhiúⁿ-kiap Tīⁿ--ka, iū-koh bú-jio̍k Tīⁿ-Sêng-kong in lāu-bú, Tīⁿ-bú put-kham cho-siū chau-that, soah lâi tiàu-tāu chū-sat. Kong-gôan 1645-nî, “ Kok-hūn ka-siu ” pek-sú Tēⁿ-Sêng-kong khì-lâi chò-hóan, khí-gī ê só·-chāi sī [[Sió-kim-mn̂g]], khí-gī ê kháu-hō sī “忠孝伯招討大將軍罪臣朱成功”. Chhú-khì 16-nî tiong-kan, Tīⁿ-Sêng-kong óa-khò [[kimKim-mn̂g]] kah [[Ē-mn̂g]] chò-ûi kin-kù-tē, ôanoân-chôan khòng-chè tī-hái-kôan. Tīⁿ-Sêng-kong hām [[hoan-á]]-lâng chò-seng-lí, mō·mō͘-chi̍p chu-kim, chio-peng-bóe-bé, i koh phài-chhut chhin-sìn, tī Tāi-lio̍k khui siong-hâng, siu-chi̍p Chheng-tiâu ê chêng-pò. Kî-kan Tīⁿ-Sêng-kong bat khí-gī kòe kúi-ā-pái, ū-sî mā chhōe chioh-khàu, kah Chheng-tiâu ké gī-hô, cheng-chhú sî-kan chiâⁿ-ióng peng-má.

=== Tang-tō·tō͘ Tâi-ôan ===

Kong-gôan 1661-nî, Tīⁿ-Sêng-kong chhut-peng phah Tâi-ôan, chiong Tâi-ôan kóe-miâ kiò " Tang-to·" , bo̍k-tek si hi-bāng ē-tàng ngiâ-chiap [[Lâm-Bêng]] [[Éng-le̍k]] hông-tè [[Kùi-ông]] lâi Tâi-ôan. Iā-to̍h-sī tī chit-ê sî-chūn, Chheng-tiâu [[Sūn-tī]] hông-tè pan-pò· [[chhian-kài]] (遷界) ê bēng-lēng, sî-kan î-chhî 20-nî hiah-nī kú, án-ne Tīⁿ-Sêng-kong mā tn̄g-cho̍at liáu keng-chè chi-gōan, put-tek-í khai-sí khai-khún kah kiàn-siat Tâi-ôan chit-tè thó·thó͘-tē. Kong-gôan 1662-nî Tīⁿ-Sêng-kong in lāu-pē Tīⁿ-Chi-liông tī [[Pak-kiaⁿ]] hông chám-siú, koh bô-lōa-kú liáu-āu, Tīⁿ-Sêng-kong phah-pāi âng-mô·mô͘-hoan-á [[Hô-lâm]]-lâng, kā in kóaⁿ-chhut Tâi-ôan. ah m̄-koh bô-lōa-kú liáu-āu thôan-lâi [[Lâm-Bêng]] [[Éng-le̍k]] hông-tè [[khì So·-chiu bē ah-nn̄g]] ê siau-sit, che it-chhat lóng cheng-ka Tēⁿ-Sêng-kong bû-hān ê iu-chhiû kah ut-chut. Kāng-nî ê 5-go̍eh, Tēⁿ-Sêng-kong chì-chàn bōe-tiâu, phòa-pīⁿ kòe-sin, hiang-liân 39-hoe.

Tīⁿ Sêng-kong sī [[Bêng-tiâu]] bo̍at-nî [[Hok-kiàn]] [[Chôan-chiu]] [[Lâm-oaⁿ]]-kōaiⁿ ê lâng. I koáⁿ-cháu hit-tong-sî pà-chiàm [[Tâi-ôan]] ê [[âng-mô·-hoan]] Hô-lân chhim-lo̍k-chiá, pēng-chhiáⁿ khai-hoat [[Tâi-ôan]], chiong sian-chìn ê Hàn-cho̍k bûn-bêng ín-ji̍p Tâi-oân. it-ti̍t kàu-kah kin-á-ji̍t, Tīⁿ Sêng-kong iu-goân sī toā-to-sò·sò͘ [[Tiong-kok]]-lâng sim-tiong ê bîn-cho̍k eng-hiông.

Put-jī-kò tī Tâi-ôan kah tong-kim ê kok-chè siā-hōe, mā ū chin-chōe ha̍k-chià jīn-ûi Tīⁿ Sêng-kong sī gōa-lâi-chiá. chi-chhî chit-chióng koan-tiám ê lâng jīn-ûi tī-leh Tīⁿ Sêng-kong lâi-kàu Tâi-ôanoân chìn-chêng, Tâi-ôan chit-ê só·só͘-chái pēng-bô [[Hàn-jîn]] kah Hàn bûn-hòa, mā m̄-bat tī Bêng-tiàu chìn-chêng chiap-siū kòe Tiong-kok jīm-hô chi̍t-ê tiâu-tāi ê thóng-tī kah kóan-ha̍t. In kóng Hàn-jîn kah âng-mô·mô͘-lâng lâi-kàu Tâi-gôan í-chêng, Tâi-ôanoân sī [[gôan-chū-bîn]] ê só·-chāi, só·só͘-í mā bô-sǹg sī [[Tiong-kok]] ê léng-thó·thó͘ .