|
Bûn-jī hē-thóng sī iōng tô·-hêng lâi kì-lok [[gí-giân]] ê hē-tóng. Chit chióng tô·-hêng, it-poaⁿ kiò-chòe bûn-jī. 1-ê gí-giân ē-sài iōng 1-chóng í-siōng ê bûn-jī hē-thóng lâi piáu-ta̍t. 1-ê bûn-jī hē-thóng ē-sài iōng tī 1-chóng í-siōng ê gí-giân. 1 thò bûn-jī hē-thóng kap 1-chóng gí-giân sio-kap ê sî, su-iàu 1-thò [[chiàⁿ-jī-hoat]].
Bûn-jī hē-thóng it-poaⁿ ē-sài chho· hun chòe 3-lūi. '''Piáu-ì bûn-jī''' (logographic), '''Im-chiat bûn-jī''' (syllabic) kap '''PhengPhèng-im bûn-jī''' (alphabetic).
== Bûn-jī hē-thóng ê le̍k-sú ==
== Piáu-ì/Tô·-siōng (Logographic) bûn-jī hē-thóng ==
Tī piáu-ì bûn-jī hē-thóng lāi, ki-pún-siōng 1-ê jī tio̍h tāi-piáu 1-ê goânoân-chéng ê kài-liām iāiah-sī ì-sù. Ūi-tio̍h beh piáu-tatta̍t kap siá 1-ê gí-giân só·-ū ê kài-liām/ì-sù, su-iàu chin-chē bô-kâng ê jī. KaKah phengphèng-im bûn-jī hē-thóng pí-khì-lâi, beh o̍h iōng piáu-ì bûn-jī siá 1-ê gí-giân ài ke poē chin-chē jī. Che sī piáu-ì bûn-jī ê 1-ê khat-tiám. In-ùi piáu-ì bûn-jī ê jijī kap ì-sù sī sio-kap chò-hoé --ê. Kâng-khoán 1-thò piáu-ì bûn-jī hē-thóng chiáu-kóng ē-sài iōng-lâi siá bô-kâng-khoán ê gí-giân. M̄-koh, sitsi̍t-chè siongsiōng 1-thò piáu-ì bûn-jī tiāⁿ-tiāⁿ ka-na ē-sài tī chin oá ê gí-giân tiong-kan sio-thong. Pí-lūn kóng hàn-jī kap hàn-gí hē-thóng ê gí-giân. Che sī in-ùi SYNTAX ē hànhān-chè 1-ê piáu-ì bûn-jī ê thong-iōng-sèng. [[Ji̍p-pún-oē]] kap [[Hân-kok-oē]] lóng ū iōng hàn-jī, chia-ê hàn-jī ê ì-sù kap hàn-gí hē-thóng ê ì-sù chin-oá. M̄-koh, che 2-ê gí-giân kap hàn-gí chha chin-hnghn̄g. Só·-í, iōng hàn-jī siá ê hàn-gí bûn-jī tùi [[Ji̍p-pún-lâng]] kap [[hân-kok-lâng]] lâi kóng bô-hoat-tō lí-kái.
Siōng tiòngtiōng-iàu ê piáu-ì bûn-jī hē-thóng sī hàn-jī. Kó·-chá ê Egypt bûn kap Maya bûn mamā sī piáu-ì bûn-jī. M̄-koh chit 2-chióng bûn-jī í-kēng bô-leh-iōng--ah.
== Im-chiat (Syllabic) bûn-jī hē-thóng ==
== PhengPhèng-im (Alphabetic) bûn-jī hē-thóng ==
1-ê phengphèng-im bûn-jī hē-thóng iōng 1-koá jī-bó lâi siá 1-ê gí-giân. Chia-ê jī-bó kap chit-ê gí-giân ê [[im-sò·]] ū siong-tong ê koan-hē. 1-ê lí-sióng ê phengphèng-im bûn-jī hē-thóng jī-bó kap im-sò· sī 1-ê tùi 1-ê tùi hó-hó: ē-hiáu siá tio̍h ē-hiáu thaktha̍k, ē-hiáu-thaktha̍k tio̍h ē-hiáu siá.
== Bûn-jī hē-thóng hun-lūi ==
| 