Joseph Étienne Frédéric Mistral (1830 nî 9 goe̍h 8 ji̍t – 1914 nî 3 goe̍h 25 ji̍t) sī Hoat-kok si-jîn, tī 1904 nî tio̍h Nobel Bûn-ha̍k Chióng. Tī Hoat-kok lâm-pō· ê gí-giân, bûn-ha̍k, bûn-hòa chài-seng ūn-tōng, i ê kak-sek bû-gî sī siōng tiōng-iàu--ê.

Frédéric Mistral

Chá-kî siū--ê éng-hióng siu-kái

Mistral 1830 nî tī Bouches-du-Rhône-kōan (département), Maillane chhut-sì. I ê lāu-pē sī lâm Hoat-koat ê chi̍t-ūi tōa tē-chú. Keng-chè siōng ê an-ún hō· i jı̍t-āu ū-hoat-tō· chôan-sim chiông-sū bûn-ha̍k chhòng-chok kap thui-kóng hiong-thó· ūn-tōng. I chá-kî tō koat-tēng beh kā ka-kī ê it-seng hòng-hiàn hō· kò·-hiong Provence ê bûn-hòa chài-seng. Tī tāi-ha̍k i kap i ê kàu-siū Joseph Roumanille kau-phôe. Roumanille hit-chūn tng teh chhì siá Provence-gí (Provençal, Occitan) ê si kap sàn-bûn. Hit-sî Provence-gí sī Hoat-kok lâm-pō· chē-chē lâng ê bó-gí, sī kúi-pah-tang chêng ê bûn-hòa gí-giân, kap pak-pêng thôan--lâi ê iu-sè "Hoat-gí" bô sio-siâng. Roumanille kó·-lē Mistral hoat-iông in ê bó-gí.

Chhòng-pān Félibrige siu-kái

Tī 1851 nî, tng-sî 21 hòe ê Mistral tùi hoat-lu̍t-hē chhut-gia̍p. 3 nî í-āu i chhām chi̍t-tīn bûn-ha̍k-kài ê iú-chì (Roumanille, Jean Brunet, Paul Piera, Anselme Mathieu, Alphonse Tavan, Théodore Aubanel) cho· chi̍t-ê hō·-chò Félibrige (Occitan-gí: Felibre, "bûn-jîn") ê hōe. Félibrige ê chong-chí sī beh í bûn-ha̍k chò tiong-sim lâi pó-chûn, gián-kiù, hoat-iông chāi-tē ê bîn-sio̍k bûn-hòa. Kè-tńg-nî in khai-sí chhut-pán bûn-ha̍k-te̍k--ê nî-khan, kìo chò Armana Prouvençau, iû Mistral hū-chek, iōng chit-ê hn̂g-tē lâi siu-chi̍p 1-nî lâi siōng iu-siù ê Occitan-gí bûn-ha̍k chok-phín. Lóng-chóng chhut 80-kî.

Félibrige tú khai-sí kan-na ū 7--ê hōe-oân, éng-hióng-la̍t ke̍k-ke tī séng lāi. Chóng--sī, in ê miâ-siaⁿ chiâⁿ kín tō thôan kàu Hoat-kok lâm-pō· ê kok só·-chāi, chhì-kek tio̍h chē-chē chok-ka, cho·-chit mā khok-chiong chò chôan lâm Hoat-kok ê thôan-thé. Mistral 1914 nî kòe-sin liáu-āu, Félibrige iû-ôan kè-siok hoat-hui éng-hióng-la̍t.

Kòng-hiàn siu-kái

Mistral it-seng ū saⁿ tōa kòng-hiàn. Tē-1 sī i siōng tiōng-iàu ê chok-phín, 1859 nî chhut-pán ê tn̂g-si Mirèio. Mirèio biô-siá chi̍t-ê hù-iú ê lông-jîn ê cha-bó·-kiáⁿ hām sòng-hiong ê nâ-á sai-hū ê hāu-seⁿ siang-lâng ê loân-ài pi-ke̍k. Si ê lāi-iông chhiong-hun piau-ta̍t chhut Mistral tùi chng-kha seng-oa̍h ê kám-chêng.

Mistral tī Mirèio tit-beh oân-sêng ê chiân-āu, tō khai-sí pian 1 pún put-chí-á chiâu-chn̂g ê Occitan-gí sû-tián. 1878 nî ôan-sêng, hùi-sî 20 tang. Che sī i koh 1 hāng kòng-hiàn.

Tī 1905 nî i chiōng tio̍h Nobel Chióng pun--tio̍h ê chióng-kim lâi siat 1 keng Provence ê bîn-sio̍k phok-bu̍t-kóan (Museon Arlaten, tī Arles), kàu taⁿ iáu tī--leh.

Tùi Occitan bûn-hòa ê éng-hióng siu-kái

  Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.

Chok-phín siu-kái

Bāng-lō· chu-gôan siu-kái