Gē-su̍t Mn̂g-kháu-ia̍h

Gē-su̍tbûn-hòa tang-tiong khoah-khǹg ê chi̍t hūn, hâm chē chióng chhòng-chō kang-hu kap ha̍k-būn. "Gē-su̍t" ê ì-sù sī pí bí-su̍t khah khoah, nā bí-su̍t sī te̍k-pia̍t chí sī-kak gē-su̍t ûi chú ê pō͘-hūn. Gē-su̍t pau-koat liáu sī-kak gē-su̍t, bûn-ha̍k gē-su̍t, kap piáu-ián gē-su̍t téng khoán.

Gē-su̍t ê le̍k-sú, thang tùi lâng tī sú-chêng sî-tāi kóng khí. Kó͘-tāi Hi-lia̍p chông-pài tōng-bu̍t ê hêng-thé, in hoat-tián kang-hu lâi piáu-hiān kin-lō͘, chu-sè, kap chiàu-si̍t kái-phò-ha̍k ê cho͘-sêng. Kó͘-tāi Lô-má gē-su̍t kā sîn-bêng siūⁿ chò lâng khoán, piáu-hiān in-ê kò-sèng. Tī Tiong-sè-kí ê Byzantine kap Gothic gē-su̍t, Ki-tok-kàu-hōe hèng-chhù tī Sèng-keng ê piáu-tat. Tang-hng ê gē-su̍t, pí-lūn Ìn-tō͘Ji̍t-pún, khah choan-bûn tī hêng-thé ê iūⁿ-sek kap chāi-tē sek-chúi. Islam gē-su̍t, ēng kí-hô-ha̍k lâi piáu-hiān chong-kàu khài-liām, bián tit liáu ngó͘-siōng ê chè-chō.

19 sè-kí ê Khé-bông khak-tēng-sèng, siū tio̍h siong-tùi-lūn kap Freud sim-lí-ha̍k kiam kî-tha ki-su̍t hoat-tián ê éng-hióng hoán-hong. Kâng sî-chūn koh ū tùi Hui-chiu kap Tāi-iûⁿ-chiu ê kó͘-hong pō͘-cho̍k gē-su̍t keng-kòe Hō͘-Ìn-siōng-phài kap Li̍p-thé-phài hông ín-ji̍p; tông-sî mā koh ū Bī-lâi-phài téng ūn-tōng ê liû-hêng.

Kòe-soán ê bûn-chiuⁿ

Claude Monet ê Ìn-siōng, ji̍t-chhut, 1872 nî chok-phín
Ìn-siōng-phài (Hoat-gí: Impressionnisme), he̍k-chiá kóng Ìn-siōng-chú-gī, sī 19 sè-kí tùi Hoat-kok ê Pa-lí chhōa-thâu hoat-tián ê gē-su̍t ūn-tōng, khí-seng ê sêng-goân sī chi̍t koá hui-chú-liû gē-su̍t-ka. Claude Monet ê chok-phín Ìn-siōng, ji̍t-chhut (Impression, soleil levant) sī "ìn-siōng-phài" chit-ê miâ ê gôan-khí. Ìn-siōng-phài ê goân-thâu chûn-chāi tī chi̍t kóa bô-kâng ê gē-su̍t su-sióng kap ūn-tōng tang-tiong. Tāi-seng sī sī-kak gē-su̍t lāi-bīn ê chū-jiân-chú-gī thoân-thóng, kî-tiong ōe-ka ê khang-khòe hông jīn-ûi sī ài si̍t-chāi piáu-ta̍t hiān-si̍t. Ìn-siōng-phài mā khah koan-sim gē-su̍t-ka pún-sin ê koan-tiám, che koan-hē tio̍h Lô-bān-chú-gī ê éng-hióng. Ē-tàng kóng chū-jiân-chú-gī thê-kiong liáu siá-si̍t ê thoân-thóng; Lô-bān-chú-gī thê-kiong liáu piáu-ta̍t ōe-ka pún-sin koan-tiám ê lí-sióng. Lēng-gōa Barbizon-phài mā tī ōe-bīn ê khì-hun kap kng-sòaⁿ téng hong-bīn éng-hióng Ìn-siōng-phài.

Kòe-soán ê iáⁿ-siōng

American GothicCredit: Grant Wood

American GothicBí-kok ōe-ka Grant Wood ê kòe-ōe chok-phín, Chicago Gē-su̍t Ha̍k-īⁿ ê siu-chông. Chhòng-chok ê sî-kan sī 1930 nî-tāi, ōe--ê sī chit-ê choh-si̍t-lâng, kè-piah khiā chi̍t ūi cha-bó͘-lâng, ū cha-bó͘-kiáⁿ kap khan-chhiú nn̄g khoán kái-sek. Si̍t-chè chhāi chò model ê lâng sī Wood ê chí-mōe Nan Wood Graham kap in-ê gê-i-su Byron McKeeby.

Pún goe̍h-ji̍t

Henrik Ibsen

Niù-suh

Read and edit Wikinews

Kòe-soán ê jîn-bu̍t

Edgar Allan Poe
Edgar Allan Poe (1809 nî 1 goe̍h 19 ji̍t – 1849 nî 10 goe̍h 7 ji̍t) sī Bí-kok ê si-jîn, té-phiⁿ-kó͘ chok-ka, ke̍k-chok-ka, pian-chip, phêng-lūn-ka, té-bûn chok-ka, kiam Bí-kok lô-bān ūn-tōng ê chōa-thâu jîn-bu̍t. Poe ê macabre siáu-soat kap sîn-pì siáu-soat siāng ū-miâ; i mā sī Bí-kok siá té-phiⁿ-kó͘ ê sian-chìn; hông chun-chhûn chò thàm-cheng siáu-soat kap hoān-choē siáu-soat ê khai-ki-chó͘; tùi kho-ha̍k siáu-soat ê chhut-hiān mā ū kòng-hiàn.

Kòe-soán ê siaⁿ-im

1938 nî Kim Song Kyu kap Park Yeong Ho sia ê chi̍t siú trot (chi̍t khoán kap ián-koa beh kâng ê Hân-kok im-ga̍k). Park Hyang Rim ián-chhiùⁿ.

Lí kám chai-iáⁿ...

Brontë Chí-mōe

Lūi-pia̍t

Kòe-soán ê ín-kù

Lîm Bō͘-seng

Koan-liân portal