"Tō-kàu" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng

刪去的內容 新增的內容
~ robot Modifying: kl:Taoisme
Xqbotthó-lūn | kòng-hiàn
~ robot Adding: tl:Taoismo; cosmetic changes
Tē 1 chōa:
'''Tō-kàu''' (道教) sī [[Tiong-kok]] tē-2 tōa ê chong-kàu, mā sī to̍k-to̍k Tiong-kok chiah-ū--niā. Tō-kàu chú-tiuⁿ '''chheng-chēng bû-ûi, tiông-seng put-ló, tit-tō sêng-sian'''.
 
== Tō-kàu ê le̍k-sú ==
Tō-kàu gôan-î Sian-Chîn(先秦) sî-tāi ê [[Tō-ka su-sióng]] kah Chîn-Hàn sî-kî kài sî-kiâⁿ ê '''sîn-sian hong-su̍t'''. [[Tong-Hàn]] bo̍at-nî. '''Tiuⁿ Tō-lêng'''(張道陵) tī [[Sù-chhoan]] tē-khu chhòng-li̍p tē-it-ê Tō-kàu cho·-chit '''gō·-táu-bí tō''' (五斗米道). Āu--lâi, '''Tiuⁿ Kak''' (张角) iū-koh thê-chhiòng '''thài-pêng-tō''', chhōa-thâu hoat-tōng '''N̂g-kun khí-gī'''.
 
Kàu-kah [[Lâm-pak-tiâu]] ê sî-tāi, hit-sî '''liān-tan-su̍t''' chin sî-kiâⁿ, Tō-kàu mā tit-tio̍h chin tōa ê hoat-tián. ū 1-ê hō·-chò '''Khò· Khiam-chi''' (寇谦之) ê lâng tit-tio̍h '''[[Pak-Gūi]]''' (北魏) Thài-bú-tè ê chi-chhî, kiàn-li̍p '''pak-thian-su tō''' (北天师道), siâng-sî koh ū lēng-gōa 1-ê miâ-kiò '''Lio̍k Siu-chēng''' (陆修静) ê lâng chhòng-li̍p '''lâm-thian-su tō''' (南天师道). Kàu-kah [[Tông-tiâu]] ê sî-chūn, Tō-kàu í-keng hō· lâng chin tiōng-sī ah.
 
== Ki-pún kàu-gī ==
Tō-kàu chú-tiuⁿ '''chheng-chēng bû-ûi''', iau-kiû siu-tō ê lâng to̍h-ài '''siu-sin ióng-sèng''', tui-kiû '''tit-tō sêng-sian'''. Tō-kàu chông-pài ê sîn-sian, tōa-to-sò· sī [[Tiong-kok]] le̍k-sú siōng ê chin-jîn si̍t-sū, Tō-kàu mā ùi [[hu̍t-kàu]] hia khip-siu chin-chōe lí-lūn kah thôan-soat, koh jī-chhiáⁿ lóng-chóng kā tńg-chò Tiong-kok ê bûn-hòa. Tō-kàu ê [[Giâm-lô-ông]], [[Phòaⁿ-koaⁿ]], [[Liông-ông]] chia-ê sîn lóng-chóng ū i chin-si̍t ê sìⁿ-miâ, bîn-kan ê Tō-kàu óng-óng chiong bó·-1-ê só·-chāi ê chhut-miâ-lâng, '''chheng-liâm ê ló-tia''' (清官) a̍h-sī eng-hiông hōng-thāi chò sêng-hông a̍h-sī thó·-tī-sîn, hō· in lâi chiap-siū sìn-tô· ê chham-pài.
 
== Tō-kàu ê phài-pia̍t ==
Tō-kàu siāng chú-iàu ū 2-ê phài-hē : [[chôan-chin phài]] (全真派) kah [[chèng-it phài]] (正一派).
 
== Tiōng-iàu ê keng-bûn, kó·-chheh-tián ==
Tō-kàu sìn-hōng '''[[Ló Chú]]''' (老子) ê ''Tō-tek-keng'' (道德经) kah '''[[Chng Chú]]''' (庄子) ê '''Lâm-hôa-keng''' (南华经) chit-2-phō keng-chheh. Che í-gōa, Tō-kàu ôan-á ū hóng-chiàu [[hu̍t-kàu]] ê ''Tāi-chōng-keng'' (大藏经) chhòng-chō kā-kī ê ''Tō-chōng'' (道藏).
 
== Tō-kàu ê éng-hiáng thêng-tō· ==
Tō-kàu tùi Tiong-kok thôan-thóng bûn-hòa ê éng-hiáng chiok-tōa chiok-tōa--ê, phì-jû-kóng [[Khì-kang]], [[tō-ín]] (导引), [[chiam-kù]] (针灸) téng-téng. Ah chū-kó· í-lâi, tō-sū lóng hò·ⁿ liān-tan, só·-í in mā sī Tiong-kok kó·-tāi siōng chá chhut-hiān ê '''hòa-ha̍k-ka''', ū lâng teh ioh kóng, hóe-io̍h hòan-sè to̍h-sī tō-sū hoat-bêng--ê. Tō-kàu káng-kiù '''chhut-sè'''(出世) ê koan-liām, tú-tú-hó chham [[Jû-kàu]] (儒教) '''ji̍p-sè''' ê koan-liām tian-tò-péng, lēng-gōa Tō-kàu mā bô-chhiūⁿ Hu̍t-kàu ū hiah-nī chōe ê kài-lu̍t. Só·-í, le̍k-sú siōng ū chin-chōe tī chèng-tôaⁿ sit-chì ê tì-se̍k-lâng kàu-bóe-á lóng '''lo̍h Tō-kàu''' (信道教). Mā in-ūi án-ne, Tō-kàu tùi Tiong-kok ê [[tiat-ha̍k]], [[gē-su̍t]] kah [[bûn-ha̍k]] lóng éng-hiáng chin tōa.
 
== Tō-kàu chham bîn-kan chong-kàu ==
Tiong-kok ê [[bîn-kan chong-kàu]] tōa-to-sò· kah Tō-kàu ū khan-liân, put-jī-kò chià-ê bîn-kan chong-kàu lóng bô-thang tit-tio̍h Tiong-kok cheng-hú ê jīn-tông. Tiong-kok ê bîn-kan chong-kàu chú-iàu ū : [[Pe̍h-liân kàu]], [[Pat-kòa kàu]], [[Thài-pêng tō]].
 
== Tō-kàu ê jîn-bu̍t ==
*Ló Chú (老子)
*Koeh Siong (郭象)
*Tiuⁿ Kak (张角)
{{Link FA|fr}}
 
{{Link FA|it}}
 
[[Category:Chong-kàu]]
 
{{Link FA|fr}}
{{Link FA|it}}
 
[[an:Taoísmo]]
第93行 ⟶ 第91行:
[[ta:டாவோயிசம்]]
[[th:ลัทธิเต๋า]]
[[tl:Taoismo]]
[[tr:Taoizm]]
[[ug:داۋجياۋ دىنى]]