Tâi-oân-ōe-bûn

Tâi-oân-ōe-bûn (台灣話文) sī chú-tiuⁿ ēng Tâi-oân-ōe siá bûn-chiuⁿ ê su-sióng kap ūn-tōng. Ùi 1930 nî khai-sí, siū-tio̍h Ji̍t-pún ê giân-bûn it-tì su-sióng ê éng-hióng, N̂g Se̍k-hui tī Sin Bûn-hia̍p ê khan-bu̍t Ngó͘-jîn-pò khan-teng chi̍t phiⁿ hō-chò Chóaⁿ-iūⁿ Put Thê-chhiòng Hiong-thó͘ Bûn-ha̍k (怎樣不提倡鄉土文學). N̂g Se̍k-hui jīn-ûi, khiā tī ki-chân jio̍k-sè cho̍k-kûn ê kak-tō͘, kiông-tiāu nā-sī Tâi-oân-ōe chham bûn-jī ha̍p-it liáu-āu, ē-tàng hō͘ lông-kang kai-kip ê ki-chân cho̍k-kûn sú-iōng khí-lâi khah lī-piān. M̄-koh, án-ne ê su-sióng soan ín-khí liáu chi-chhî kap hoán-tùi siang-hong ê bûn-ha̍k lūn-chiàn. It-ti̍t kàu 1934 nî chiah ta̍uh-ta̍uh-á pêng-sek. Tâi-oân-ōe-bûn ūn-tōng mā chham Tâi-oân Ji̍t-pún sî-tāi ê sin-kū bûn-ha̍k lūn-chiàn ū-koan.

Pōe-kéng

1895 nî, Tâi-oân chìn-ji̍p Ji̍t-pún thóng-tī sî-tāi, Tâi-oân Chóng-tok-hú khai-sí tī kok-gí thoân-si̍p-só͘ kap kong-ha̍k-hāu téng koaⁿ-hong kàu-io̍k ki-koan thui-sak Ji̍t-pún-ōe kap Ji̍t-bûn. Tī chit-khoán chêng-hêng hā, Tâi-oân-ōe ê seng-chûn hoat-tián siū-tio̍h gōa-lâi giân-gí ê ui-hia̍p; tī bûn-su hong-bīn mā ài bīn-tùi pí Hàn-bûn koh-khah "giân-bûn bô it-tì" ê chêng-hêng. In-chhú, tì-sú Tâi-oân hit-chūn ê bûn-ha̍k-kài chū-kak beh kā Tâi-oân-lâng ê seng-oa̍h giân-gí siá chò su-biān-bûn, chiah ùi chia sán-seng liáu ēng Hàn-jī lâi siá Tâi-oân-ōe-bûn ê chú-tiuⁿ.

1924 nî, Liân Un-kheng hoat-piáu chi̍t phiⁿ hō-chò Giân-gí chi Siā-hōe tek Sèng-chit (言語之社會的性質) ê bûn-chiuⁿ; 1929 nî, Tâi-oân Bîn-pò khan-teng Liân Ngá-tông ê Tâi-gí Chéng-lí chi Thâu-sū (台語整理之頭緒) kap Tâi-gí Kàu-lí chi Chek-jīm (台語教理之責任) 2 phiⁿ bûn-chiuⁿ. In 2 lâng ê lūn-tiám lóng í-keng kóng tio̍h Tâi-oân pún-thó͘ giân-gí ê tiōng-iàu-sèng, m̄-koh iû-goân bô thê-chhut kái-koat ê hong-hoat, mā bô ùi siā-hōe tāi-chiòng ê kak-tō͘ lâi su-khó.

Hoat-íⁿ

1930 nî, chó-phài thoân-thé Sin Bûn-hia̍p tiong-siông-úi N̂g Se̍k-hui tī hit-ê thoân-thé ê gōa-sū mûi-thé Ngó͘-jîn-pò téng hoat-piáu chi̍t phiⁿ hō-chò Chóaⁿ-iūⁿ Put Thê-chhiòng Hiong-thó͘ Bûn-ha̍k (怎樣不提倡鄉土文學) ê bûn-chiuⁿ, lāi-té siá tio̍h: "ēng Tâi-oân-ōe chò bûn, ēng Tâi-oân-ōe chò si, ēng Tâi-oân-ōe chò sió-soat, ēng Tâi-oân-ōe chò koa-iâu, biâu-siá Tâi-oân ê sū-bu̍t". Keh-tńg-nî, i koh tī Tâi-oân Sin-bûn hoat-piáu Chài Tâm Hiong-thó͘ Bûn-ha̍k (再談鄉土文學). Chit 2 phiⁿ chok-phín lóng bêng-pe̍k piáu-sī Tâi-oân bûn-jîn èng-kai ài ēng Tâi-oân-ōe lâi biâu-siá Tâi-oân ê sū-bu̍t; lēng-gōa mā chú-tiuⁿ ēng Hàn-jī piáu-kì Tâi-oân-ōe ê giân-bûn it-tì ūn-tōng.