Tayal-cho̍kTâi-ôan ê 1 ê gôan-chū-bîn-cho̍k. Chiàu 2003-nî ê thóng-kè, Tayal-cho̍k lóng-chóng ū 9-bān-gōa lâng, pâi tī Pangcah-cho̍k ê āu-piah, sī chit-má Tâi-ôan gôan-chū-bîn-cho̍k ê tē-2-tōa cho̍k.

Tayal ê hū-jîn-lâng

Khiā-khí ê khu-he̍k siu-kái

 
Sekoleq chham Tseole.

Tayal-cho̍k khiā tī Tâi-ôan pak-pō· Tiong-iong-soaⁿ-lêng ê 2-pêng, hām Hoa-lian, Gî-lân téng-téng só·-chāi ê soaⁿ-khu. Tayal-cho̍k lāi-té koh ū hun-chò Tayal kap Sediq 2-ê a-cho̍k.

Tayal a-cho̍k koh hun-chò Sekoleq hām Tseole 2-kûn. Sediq hun-chò Tang-Sediq-Kûn kap Sai-Sediq-Kûn.

Tayal-cho̍k khiā ê só·-chāi ū chiâⁿ-chē kôan-soaⁿ, pí-lūn-kóng Chhah-thiⁿ-soaⁿ ( 插天山 ), Chhe-lân-soaⁿ ( 棲蘭山 ), Ha̍p-hoan-soaⁿ ( 合歡山 ), Tōa-pà-chiam-soaⁿ( 大霸尖山 ), Kî-lâi-soaⁿ ( 奇萊山 ) téng-téng. Nā hū-kīn ê hô-khe ū Sin-tiàm-khe( 新店溪 ), Tāi-kah-khe ( 大甲溪 ), Siù-ko·-lôan-khe ( 秀姑巒溪 ) téng-téng. Tayal-cho̍k thôan-thóng sī khò soaⁿ-chhân hóe-choh ( 火作 ), phah-la̍h kap chhái-chi̍p seng-o̍ah.

Nā chiàu hêng-chèng-khu-he̍k lâi khòaⁿ, hiān-chú-sî Tayal-cho̍k jîn-kháu tī Hoa-lian Siù-nâ-hiong ( 秀林鄉 ) siōng-chē, lēng-gōa in mā khiā tī Lâm-tâu ( 南投 ) Jîn-ài-hiong ( 仁愛鄉 ), Sin-tek ( 新竹 ) Chiam-chio̍h-hiong ( 尖石鄉 ), Thô-hn̂g ( 桃園 ) Ho̍k-heng-hiong ( 復興鄉 ), Hoa-lian ( 花蓮 ) Bān-êng-hiong ( 萬榮鄉 ), Gî-lân ( 宜蘭 ) Lâm-ò-hiong ( 南澳鄉 ).

Kin-thâu kap thôan-thóng siu-kái

Tayal-cho̍k kin-thâu ê thôan-soeh, ū ē-kha chit-3-ê hē-thóng:

  • Tayal-cho̍k ê chó·-kong-á sī tōa chio̍h-pôaⁿ pit--khui seⁿ--chhut-lâi-ê. Tāi-chì hoat-seng tī Jîn-ài-hiong Hoat-siông-chhun ( 仁愛鄉發祥村 ) hū-kīn 1-ê hō-chò Pinsebukan ê só·-chāi. Pinsebukan sī " Chó·-kong-á ê só·-chāi " ê ì-sù.
  • Tayal-cho̍k ê chó·-kong-á sī Tōa-pà-chiam-soaⁿ( 大霸尖山 ) soaⁿ-téng ê tōa-chio̍h-pôaⁿ seⁿ--chhut-lâi-ê. Chit-khóan kóng-hoat jīn-ûi Tayal-cho̍k ê chó·-kong-á sī ùi Tōa-pà-chiam-soaⁿ( 大霸尖山 ) lo̍h--lâi-ê.
  • Tayal-cho̍k ê chó·-kong-á sī Bān-tāi-pak-khe ( 萬大北溪 ) chúi-thâu ê Pe̍h-chio̍h-soaⁿ ( 白石山 ) téng-kôan ê lāu chhiū-kin seⁿ--chhut-lâi-ê.

Tayal-cho̍k ū 2-ê kap kî-thaⁿ Tâi-ôan gôan-chū-bîn bô-kâng ê koan-liām:

Gaga ê koan-liām
Gaga sī 1-chióng siā-hōe hoat-lu̍t, sī Tayal-cho̍k lâng pō·-pêng seng-o̍ah kap hong-sio̍k si̍p-kòan ê kui-tēng. Sūn-thàn kāng-1-ê gaga ê lâng chò-hóe pān chè-tián, chò-hóe choh-sit mā chò-hóe hun-hióng. Nā hōan-tio̍h gaga tō-sī hōan-tio̍h khī-khek, khó-lêng ē hō· sîn-lêng chhù-ho̍at.
Rutux ê sìn-gióng
Rutux sī 1-chióng tùi chhiau-chū-jiân sîn-lêng ê sìn-gióng. Nā ū lâng hōan-tio̍h gaga tō khó-lêng ē khì hō· rutux chhù-ho̍at, hō· rutux kiaⁿ-tio̍h khó-lêng ē phòa-pēⁿ, tī gōa-kháu chia̍h-pn̄g, lim-chiú ê sî-chūn, tio̍h hē chi̍t-kóa tī thô·-kha hō· rutux chia̍h. Tī maho ( chó·-lêng-chè; 祖靈祭 ) soah-kó· liáu-āu, beh lī-khui chìn-chêng tio̍h seng kòe-hóe, piáu-sī kap rutux chiàm-khui. Chin-chē hiān-siōng lóng khòaⁿ-ē-chhut Tayal-cho̍k tùi rutux ê kiaⁿ-hiâⁿ.

Tayal-cho̍k sī 1-ê pêng-téng ê siā-hōe. Ū châi-tiāu ê lâng tō chò pō·-lo̍k ê thâu-lâng, phah-la̍h , chhut-chhó ( 出草 ) mā sī ióng-kám ê cho̍k-lâng chhōa-thâu. M̄-koh nā pō·-lo̍k ū tōa tāi-chì ê sî, sī tiúⁿ-ló-hōe-gī teh chò-chú-chhâi.

Chhiah-o͘-a-chhùi siu-kái

Tayal-cho̍k siōng hō· lâng chù-ba̍k ê tō-sī chhiah-o·-a-chhùi, éng-kòe, Tayal-cho̍k ê cha-po·-lâng tio̍h thâi-lâng-thâu, cha-bó͘-lâng tio̍h ē-hiáu kiⁿ-pò·, chiah ē-sái chhiah-o·-a-chhùi.

Hiān-chú-sî Tâi-ôan gôan-chū-bîn lāi-té ū chhiah-o·-a-chhùi--ê kan-taⁿ Tayal-cho̍k kap Saisiyat-cho̍k 2-cho̍k. Pí--khí-lâi Tayal-cho̍k chhiah--ê koh khah-chē. Chhiah-o·-a-chhùi tùi cha-po·-lâng lâi kóng, sī tńg-tōa-lâng ê kì-jīn, mā-sī ióng-kám ê hō-thâu. Nā tùi cha-bó͘-lâng lâi kóng, sī chin gâu kiⁿ-pò· ê kì-jīn. Tayal-cho̍k ê cha-bó͘-gín-á, tī 13, 14-hòe ê sî, tio̍h tòe a-bú o̍h kiⁿ-pò͘ ê kang-gē, mā khai-sí kā ka-tī chún-pī chhut-kè ê saⁿ. Tán kah cha-bó͘-gín-á kiⁿ-pò· kiⁿ kah se̍k-chhiú, chiah ún-chún i chhiah-o·-a-chhùi, koh lâi mā chiah ē-tàng chhōe ài-jîn. Tī pō·-lo̍k lāi-té, bē-hiáu kiⁿ-pò· koh bô chhiah-o·-a-chhùi ê cha-bó͘-gín-á sī bô cha-po·-gín-á ē khì kā tui-pàng--ê.

Chhiah-o·-a-chhùi ê hong-sio̍k tī Ji̍t-pún-sî-tāi ta̍uh-ta̍uh-á hông kìm-chí, taⁿ iáu ū chhiah-o·-a-chhùi ê Tayal-cho̍k-lâng lóng sī 70, 80-gōa hòe ê lāu-lâng--ah.

Chiah-ê lia̍h-chāi-gōa, chhiah-o·-a-chhùi mā ū hó-khòaⁿ kap phek-siâ ê lō·-iōng. Tayal-cho̍k-lâng tī soaⁿ--ni̍h choh-sit, chia̍h-àm-pá liáu-āu, tio̍h kā thòaⁿ-hu boah tī thâu-hia̍h kap ē-hâi, bián-tit hō· siâ-sîn chiūⁿ-sin, chiàu án-ne khòaⁿ--khí-lâi, chit-2-hāng tāi-chì ū khó-lêng ū kāng-khóan ê gôan-thâu.

Tayal-cho̍k-lâng siong-sìn nā in ū lâng kòe-sin, tńg-khì kàu chó·-lêng khiā ê só·-chāi ê sî-chūn, chó·-kong-á ē ēng bīn--ni̍h ê chhiah-hō lâi jīn ka-tī ê kiáⁿ-sun. Só·-í chhiah-o·-a-chhùi mā-sī kòe-óng liáu-āu kap chó·-kong-á thang thôan-îⁿ ê kì-jīn.

Koan-hē bûn-chiuⁿ siu-kái

Gōa-pō· liân-kiat siu-kái

 

Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: Atayal