Babe Ruth

George Herman "Babe" Ruth, Jr. (1895 nî 2 goe̍h 6 - 1948 nî 8 goe̍h 16), mā tiāⁿ-tiāⁿ hông kiò-choè "The Bambino" ia̍h-sī "The Sultan of Swat", sī Bí-kok ê iá-kiû soán-chhiú. Tī Toā-liân-bêng tùi 1914 nî phah kàu 1935 nî. I siāng chhut-miâ--ê tio̍h sī chiâⁿ gâu kòng home run. I sī thâu-1-ê tī 1-ê kiû-kùi kòng-chhut 60-ki home run ê soán-chhiú (1927), chit-ê kì-lo̍k koè 34 tang liáu chiah hō͘ Roger Maris tī 1961 nî chhiau-koè. I kui seng-gâi lóng-chóng kòng-chhut 714-ki home run, 1935-nî thè-hiu liáu-āu 39 tang mā it-ti̍t lóng sī Toā-liân-bêng ê kì-lo̍k, kàu 1974 chiah hō͘ Hank Aaron tu̍t-phoà.

Bé-bih Lù-suh(Babe Ruth) sī Bí-kok chit-gia̍p iá-kiû le̍k-sú siōng, siōng kài tāi-piáu sèng ê siang-to-liû (jī-to-liû) soán-chhiú, ē tâu koh ē kòng, bat chò tâu-chhiú kah gōa-iá-chhiú, seng-gâi tiong-kî chiām-chiām kò͘-tēng ēng táⁿ-kek-chiá ê sin-hūn lâi chhut-sài. Tòa-niá Bó͘-su-tòng Âng-boe̍h-á tūi (Boston Redsox) iâⁿ tio̍h saⁿ pái ê sè-kài tāi-sài koan-kun, mā Tòa-niá Niú-iok-khuh Iáng-khi-sù(Newyork Yankees) iâⁿ tio̍h 4 kái ê sè-kài tāi-sài koan-kun, sī Bí-kok iá-kiû-sú siōng, siōng kài chhut-miâ ê kiû-oân chi it, hông kèng-chheng chò sī iá-kiû chi sîn. 2005 nî tī Bí-kok só͘ kí-pān ê tâu-phiò oa̍h-tāng 《siōng úi-tāi ê Bí-kok lâng 》 tang-tiong, Bé-bih Lù-suh pâi tī tē 14 miâ, khì hông soán chò sī Bí-kok siōng kài úi-tāi ê jîn-bu̍t, pâi tī tē 14 ūi.

Gín-á-sî

1895 nî, Bé-bih Lù-suh chhut-sì tī Bí-kok tang-pō͘ Pau-tí-mo͘h chhī (Baltimore city). In-ūi ka-kéng bô hó, in pē-bú ūi-tio̍h beh taⁿ khí chhù lāi ê chhâ, iû, iâm, bí, chiùⁿ, chhò͘, chhâ, ta̍k kang bô êng leh chò khang-khòe, chiok kut-la̍t leh thàn chîⁿ, soah tì-sú kóng bô hit-lō ê sim-sîn kah sî-kan thang khì chiàu-kò͘ Bé-bih Lù-suh, tùi i ê kàu-io̍k ū so͘-hut khì. Bô lâng koán-kà ê Bé-bih Lù-suh soah chôaⁿ-á bô-ì-tiong khì o̍h pháiⁿ khì, chhan-chhiūⁿ kóng ē khì kâng thau the̍h mi̍h-kiāⁿ lah, Hâm lâng oan-ke sio phah lah, chióng-chióng put-liông ê hêng-ûi. Chò ha̍k-seng gín-á tha̍k-chheh ê sūn, i khì hông thè-ha̍k gō͘ pái, it-ti̍t kàu tē-la̍k pái khì ha̍k-hāu tha̍k-chheh, tú-tio̍h chi̍t-ê chiâⁿ ài-sim ê lāu-su Má-sia-chhù (Marshez) liáu-āu, chiah chin-chiàⁿ kái-piàn i ê it-seng. Má-sia-chhù ēng i ê ài-sim khì kā Bé-bih Lù-suh kám-hòa, hō͘ i chóng-sǹg sī hē koat-sim beh kā éng-pái-á só͘-ū ê pháiⁿ si̍p-koàn lóng chóng kái tiāu. In-ūi Bé-bih Lù-suh bô ài tha̍k-chheh, Má-sia-chhù tio̍h tûi ūn-tōng hong-bīn khì thàm i ê chiâm-lêng, soah án-ne lâi khì hoat-kiàn kóng Bé-bih Lù-suh tī iá-kiû hong-bīn ê thian-hūn, chôaⁿ-á kà i kut-la̍t liān iá-kiû. Hō͘ Bé-bih Lù-suh tùi chi̍t-ê kui kang lōng-liú-lian, hâm lâng ká-kûn sêng-tóng ê m̄-chiâⁿ gín-á, piàn-chò chi̍t-ê jia̍t-ài iá-kiû ê jia̍t-hiat siàu-liân. In-ūi Bé-bih Lù-suh ê chhiú-kut chho͘-ióng, pì-le̍k bē bái. Thâu-khí-seng ê siú-pī ūi-tì sī pó͘-chhiú. Put-lī-kò Bé-bih Lù-suh ê koàn-ēng-chhiú sī tò chhiú, éng-chūn-á tò-chhiú ê iá-kiû chhiú-thò iáu-bōe liōng-sán, bô sáⁿ lâng leh chò, só͘-í nā tùi-chhiú leh tō-lúi thau-cháu ê sūn, i tio̍h ài tāi-seng kā chhiú-thò pak tiāu, liáu-āu chiah koh kā kiû thoân ùi jī-lúi khì. Tio̍h chún kóng sī án-ne hiah bô hong-piān, i ûn-ná ū châi-tiāu thang khò i kiaⁿ lâng ê pì-le̍k kā tùi-chhiú hong-sat tiāu, ū chi̍t kang, Bé-bih Lù-suh in hit-tūi ê tâu-chhiú it-ti̍t khì hông kòng an-táⁿ, Bé-bih Lù-suh tī sū-seng bô chiap tio̍h thong-ti ê chōng-hóng hā, peh khit-li̍h kah tâu-chhiú lûn-á téng, tam-jīm tâu-chhiú, Bé-bih Lù-suh m̄ bat chò-kòe tâu-chhiú, só͘ tâu--chhoaih ê kiû-sok soah chin kín, koh chin gâu nǹg. Chhú-āu Bé-bih Lù-suh chôaⁿ-á kái-chò tâu-chhiú khì.

Tōa-liân-bêng seng-gâi

Bé-bih Lù-suh chho͘-chho͘ sī ēng tâu-chhiú ê sin-hūn khì kah Pau-tí-mo͘h Kim-eng-tūi lâi chhiam-iok, m̄-koh Kim-eng-tūi tī 1914 nî hoat-seng châi-chèng būn-tê, chôaⁿ-á kā i choán-bē hō͘ Bó͘-su-tòng Âng-boe̍h-á tūi, kè-sio̍k leh chò tâu-chhiú. In-ūi i iu-siù ê sêng-chek kah hông-gū-lu̍t (ERA), Bé-bih Lù-suh chiâⁿ chò Âng-boe̍h-á tūi su-tong-sî ê ông-pâi tâu-chhiú. 1920 nî Âng-boe̍h-á tūi ēng cha̍p-bān kho͘ bí-kim ê kè-siàu, kā i bē khì hō͘ Iáng-khi-sù. In-ūi hit-chūn-á Iáng-khi-sù í keng ū kúi-nā ūi iu-siù ê tâu-chhiú, Bé-bih Lù-suh chôaⁿ-á choán jīm chò gōa-iá-chhiú. Soah in-ūi án-ne koh lâi tián-sī tio̍h i kòng Hông-but-láng (Homerun)ê thian-hūn, mā in-ūi án-ne khì chhòng-chō bē chió kì-lo̍k. 1935 nî koh hông ùi Iáng-khi-sù bē khì Bó͘-su-tòng Ióng-sū-tūi, tī hit nî lâi kiat-sok i ê chit-gia̍p seng-gâi, soan-pò͘ thè-hiu, lâu bē chió kì-lo̍k tī--leh, kî-tiong 714 ki Hông-but-láng ê kì-lo̍k, it-ti̍t kàu 1974 nî chiah khì hō͘ Hàng-khuh A-lông(Hank Aaron) phòa khì. 1936 nî chiâⁿ chò thâu-phoe ji̍p-soán iá-kiû bêng-jîn-tông ê 5 lâng chi it. 1998 nî ūn-tōng sin-bûn kā i pâi tòa pah tōa iá-kiû-oân ê tē-it ūi. 1999 nî iû kiû-bê soán ji̍p sè-kí kiû-tūi. Niú-iok-khuh Iáng-khi-sù mā chiong i pōe hō 3 hō ê kiû saⁿ, éng-kiú thè-hiu(éng-kiú khiàm hoan). 2006 nî khì hō͘ Bé-lí Pàng-chhuh(Barry Bonds) phah phòa tò chhiú táⁿ-kek-chiá siōng chē Hông-but-láng ê kì-lo̍k.

Bé-bih Lù-suh ê chiù-chōa: Kò͘-sū ê khí-thâu sī tī 1918 nî Bó͘-su-tòng Âng-boe̍h-á the̍h tio̍h sè-kài tāi-sài koan-kun liáu-āu, kiû-tūi ê thâu-ke ūi tio̍h beh kái-koat châi-bū būn-tê, kóng kā kiû-tūi tīn-iông tiong ê ông-pâi bêng-chheⁿ Bé-bih Lù-suh, koân-kè bē hō͘ sè-siû Niú-iok-khuh Iáng-khi-sù. Che pún-chiâⁿ sī chi̍t-ê siong-gia̍p ê hêng-ûi niâ, m̄-koh Bó͘-su-tòng Âng-boe̍h-á soah tī chhú-āu ê peh-cha̍p-la̍k tang lāi, lóng kah sè-kài tāi-sài koan-kun bô iân, bô koh the̍h tio̍h sè-kài tāi-sài koan-kun. It-ti̍t kàu 2004 nî chiah koh chài-tō͘ iâⁿ tio̍h sè-kài tāi-sài koan-kun. Bîn-kan liû-thoân peh-cha̍p gōa tang chêng, Bé-bih Lù-suh chai-iáⁿ kóng ka-tī khì hō͘ Âng-boe̍h-á tūi bē-tiāu ê sî bat kóng kòe: "góa chiù-chōa Âng-boe̍h-á tūi tī góa pah-nî liáu-āu ê chi̍t-pah tang lāi, éng-oán long the̍h bē-tio̍h chóng koan-kun".

Hông-but-láng ê ī-giân: 1932 nî ê sè-kài tāi-sài, Bé-bih Lù-suh tī tē-saⁿ ê táⁿ-se̍k, chhiú chhun chhut-khì, kí hiòng siàn-tah (center tiong-gōa-iá ) ê lō͘-thian khàn-tâi. Āu chi̍t kiû tio̍h kā tâu-chhiú só͘ tâu ê kiû kòng ùi chhiú-chéng-thâu-á só͘ kí ê khàn-tâi hong-hiòng, ba̍uh chi̍t ki Hông-but-láng.

Bé-bih Lù-suh sī Bí-kok iá-kiû-kài siōng kài úi-tāi ê kiû-oân, mā sī éng-oán ê thoân-kî eng-hiông. Sū-si̍t, tī hit ê nî-tāi, iá-kiû ê hoat-tián sī khah phian-hiòng sió-kiû bûn-hòa ê pí-sài, 1900 nî-tāi kàu 1920 nî-tāi sīm-chì koh hông kóng chò sī iá-kiû ê sí-kiû sî-tāi. Su-tong-sî iá-kiû ê pí-sài ēng-kiû m̄-nā m̄ pí chit-má ê pí-sài ēng-kiû chiah-ni̍h-á gâu tôaⁿ, ū tân-sèng, tâu-chhiú koh thang khian chhùi-nōa kiû ( chhiú-chéng-thâu-á kō kóa chhùi-nōa, ā sī phùi kòa chhùi-nōa, loeh sa kiû lâi khian), só͘-í kóng beh kòng tn̂g-táⁿ, kiû beh kòng hn̄g sī chin oh kòng. Án-ne ê iân-kò͘ tùi táⁿ-kek-chiá sī hui-siông ê put-lī, m̄ chiah táⁿ-kek-chiá it-poaⁿ-te̍k lóng kan-na siūⁿ kóng beh kā kiû kòng ùi hông-siú ê làng-phāng tio̍h hó, in siūⁿ kóng bat-tah tōa-ē kā hàiⁿ chhut-khì beh ba̍uh tn̂g-táⁿ ê ki-hōe chiâⁿ kē, hong-hiám koh siuⁿ koân, án-ne kin-pún to bē hô. M̄-koh, it-ti̍t kàu Bé-bih Lù-suh kòng Hông-but-láng ê piáu-hiān chiah hō͘ ta̍k-ê liáu-kái tio̍h tōa-phàu ê Hông-but-láng hāu-èng, kā iá-kiû ín-chhōa kàu sin ê kéng-kài. 1919 nî Bé-bih Lù-suh iáu tī Âng-boe̍h-á tūi leh chò tâu-chhiú ê sî, tio̍h í keng leh chhòng-chō le̍k-sú ah. Tong-nî i tan-kùi kòng 29 ki Hông-but-láng, phah phòa hit-chūn-á ê kì-lo̍k, 1920 nî, 1921 nî koh liân-sòa phòa tōa-liân-bêng tan-kùi Hông-but-láng ê kì-lo̍k, 1927 nî koh chhòng hā tan-kùi 151 tiûⁿ pí-sài kòng 60 ki Hông-but-láng ê kì-lo̍k. Bat 6 kái khì the̍h tio̍h táⁿ-tiám-ông, 12 kái khì the̍h tio̍h Hông-but-láng ông, chit-gia̍p sìⁿ-miā ū sì ê kiû-kùi táⁿ-tiám khah ke 150 hun, sì ê kiû-kùi Hông-but-láng kòng chhiau-kòe 50 ki, cha̍p ê kiû-kùi Hông-but-láng kòng chhiau-kòe 40 ki, chia ê kì-lo̍k kàu taⁿ iáu sī tōa-liân-bêng ê kì-lo̍k.