Hô-lân léng Formosa ê kàu-io̍k
Hô-lân léng Formosa ê ha̍k-hāu kàu-io̍k, chú-iàu sī tong-sî Ki-tok-kàu ê kàu-hōe pān--ê.
Pōe-kéng siu-kái
1627 nî, Hô-lân ê bo̍k-su George Candidius kòe Formosa, tī Sinkan thoân-kàu; 1629 nî ê sî, koh kòe chi̍t ūi Robertus Junius bo̍k-su. 1633 nî ê sî, Formosa tiúⁿ-koaⁿ Hans Putmans hiòng Batavia ê chóng-tok pò-kò, í-keng thê khí liāu tī Formosa pôe-ióng chāi-tē thoân-kàu-su ê siūⁿ-hoat.
Le̍k-sú siu-kái
1636 nî, keng-kòe lâm-pak goân-chū-bîn siā kui-sūn ê gî-sek liáu-āu, Hô-lân tī Sinkan khai-siat ha̍k-hāu, chhōe 70 gōa miâ ê cha-po͘ (āu-bé mā ke chio 60-ê cha-bó͘) ha̍k-seng, kà in siá Lô-má jī-bó, kiam thoân-siū Ki-tok-kàu. Āu--lâi chi̍t kóa hū-kīn ê siā, chhiūⁿ Tavocan, tī kâng nî ê 5 goe̍h; kap Backloun tī 6 goe̍h, lóng koat-tēng beh chhái-la̍p Ki-tok-kàu. Kî-tha só͘-chāi mā ū lâng kòe-khì thiaⁿ thoân-kàu.
Kun-kù 1638 nî 2 goe̍h ê pò-kò, Sinkan ê ha̍k-seng gín-á ū 45-ê cha-po͘, 5/60-ê cha-bó͘; Backloun ê ha̍k-seng ū 84-ê. Soulang ê ha̍k-seng ū 145-ê. Tī Mattaw ia̍h í-keng khí hāu-siā, kap kàu-oân ê khiā-ke.
Chia-ê ha̍k-hāu, siu 10 hòe kàu 13/4 hòe ê ha̍k-seng, kàu-hōe kà in ēng Lô-má-jī siá chāi-tē giân-gí; mā kà kî-tó-bûn, cha̍p-kài, kàu-gī kap sèng-koa ê ha̍p-chhiùⁿ. Tong-sî in tī kok siā chú-iàu kà ê giân-gí sī Sinkan-gí.
Ha̍k-hāu, tû-liáu goân kàu-hōe phài kòe Formosa ê lâng, iā ū tùi peng-á lāi-bīn chhōe sek-ha̍p--ê chò-hóe chò kàu-su. Té-bé mā chhōe chāi-tē ê goân-chū-bîn chò chō͘-kàu. Chiàu 1643 nî ê sò͘-jī, goân-chū-bîn chō͘-kàu tī Sinkan ū 7-ê, tī Backloun ū 14-ê, tī Soulang ū 12-ê, tī Mattaw ū 10-ê, tī Tavocan ū 5-ê, tī Cipolan ū 4-ê.
Chham-chiàu siu-kái
- 村上直次郎 (2000) [goân hoat-piáu tī 1930 nî-tāi Tâi-oân Bûn-hòa Sú-soat ê Lân-jîn ê Hoan-siā Kàu-hòa (蘭人の蕃社教化)]. Translated by 許賢瑤. "荷蘭人的番社教化". 國立中央圖書館臺灣分館館刊. 6 (5).