Sim

Sim, sī lâng ū--ê, ba̍k-chiu khoàⁿ-bē-tio̍h--ê, lán lâng ê lí-sèng ia̍h kám-chêng, sim-chêng kap ì-hiòng só· tī-leh ê 1-ê thiu-siōng ê só·-chāi. Jîn-lūi lia̍h-goā ê tōng-bu̍t kap si̍t-bu̍t sī m̄-sī ū sim, che hām sim ê tēng-gī kāng-khoán, lóng sī chin oh kóng ê būn-tê.

Kan-taⁿ lia̍h Sim pún-sin chò tēng-gī sī bô-hoat-tō· ū--ê, sim sī oa̍h-mi̍h siōng-kài bî-biáu ê 1-hāng tāi-chì iā-kú-káⁿ. In-ūi sim bô it-tēng ê chōng-thài, tiāⁿ-tiāⁿ teh piàn-hoà, sim ê tāi-chì tio̍h thàu-koè jio̍k-thé téng-téng goā-khaú ê piáu-hiān chiah ē-tàng chiáng-ak.

Tng lâng(he̍k-chiá-sī pa̍t-hāng ū sim ê oa̍h-mi̍h) teh su-khó kap chò koat-tēng ê sî, sim tō ū oa̍h-tōng, m̄-koh tō-chún sím-mi̍h lóng m̄-chò, sim kiám-chhái oan-nā ē oa̍h-tōng, tì-sú tùi chit-ê ū sim ê chú-thé lâi kóng, soah bē-tàng chin giâm-gâi chiáng-ak ta̍k-sî-chūn sim ê chōng-thài.

Chóng--sī, lâng nā kap pa̍t-lâng kau-thong ê sî, tùi-hong hām ka-tī ê sim tiong-kan, lóng ū siūⁿ-tio̍h ia̍h-sī kám-kak-tio̍h hō·-siōng ê lâi-khì, tuì chit-tiám lâi kóng, lâng sī ē-tàng keng-giām-tio̍h ka-tī kap pa̍t-lâng lāi-té hit-hō sim ê chûn-chāi--ê.

Gián-kiù lâng sim ê oa̍h-tōng ê ha̍k-kho sī sim-lí-ha̍k, sim-lí-ha̍k thàu-koè tùi lâng ê hoán-èng chò thóng-kè hun-sek, liáu-kái lâng kap lâng ê ti̍t-chiap koan-hē, lâi tùi sim chò gián-kiù. M̄-koh tō chhin-chhiūⁿ thâu-chêng kóng--ê, sim chin ho̍k-cha̍p, tùi-hong nā ū sím-mi̍h piàn-hoá, lán ê sim mā ē toè leh kái-piàn, mā in-ūi án-ne kā sim tòng-chò ha̍k-būn lâi gián-kiù si̍t-chāi chin khùn-lân.

Hiān-chhú-sî sîn-keng kho-ha̍k ū khah hoat-tián, kho-ha̍k-ka í-keng ē-tàng poé-hoē, sim ê chōng-thài kap naú ê bu̍t-lí chōng-thài khêng-si̍t sī sio-liâm-tì-toà--ê, pí-lūn lán ū khah chai-iáⁿ sim kap lán ê naú--ni̍h ta̍k-pō·-hūn ê lō·-iōng ê koan-hē--ah, sîn-keng thoân-ta̍t bu̍t-chit (dopamine, endorphin téng-téng) kap sim-chêng ê koan-hē mā tau̍h-tau̍h-á ū sin ê gián-kiù hoat-piáu, m̄-koh sim ê chōng-thài kap bu̍t-chit ê naú tiong-kan, hit-ê kiù-chin pún-té ê koan-hē, iû-goân iáu bô-hoat-tō· chiâu thiah-bêng, hām sim ū tī-tāi ê tiat-ha̍k kap sim-lí-ha̍k tiong-kan ê kài-soàⁿ tī toh, mā iáu kè-sio̍k teh thó-lūn.

Éng-chá ê lâng lia̍h-kóng sim sī tī sim-chōng lāi-té, só·-í chiah ē kā chit-hō thiu-siōng ê "mi̍h" kiò-chò "sim", lán chit-má iû-goân ē kóng "sim-lāi", "hó-sim" téng-téng ê gí-sû, lóng sī in-ūi án-ne lâu--lo̍h-lâi ê kóng-hoat.