Hā-lā-pia̍t (Hàn-jī: 嗄嘮別; Basai-gú ia̍h Ketagalan-gú: Halapei ia̍h Harabe; Hôa-gí: ālâubié) sī Tâi-pak-chhī Pak-tâu-khu ê chi̍t ê tē-hō-miâ, ūi-tì hit ê khu ê se-lâm-pō͘, hoān-ûi chha-put-to pau-koat Kan-tāu-lí (關渡里), It-tek-lí (一德里), Thô-goân-lí (桃源里), Tiū-hiong-lí (稻香里), Hong-liân-lí (豐年里), Bûn-hòa-lí (文化里) se-pō͘ tōa-pō͘-hūn, Tì-lîn-lí (智仁里) se-pō͘, kap Siù-san-lí (秀山里) lâm-toan sè tè tē.

Tē-lí siu-kái

Hā-lā-pia̍t khiā-tū Tōa-tūn-soaⁿ lâm-khàm kap Tiong-gī-soaⁿ, Kan-tāu-soaⁿ tang-khàm. Chheng-kok sî-kî, pîⁿ-po͘-cho̍k tòa tū Chúi-bō-khiⁿ-khoe (水磨坑溪) ê sai-pêng, Hàn-lîn tòa tang-pêng. Chū khoe-thâu kàu khoe-bé lóng sī hoan-siā, hun-pia̍t sī Téng-siā, Tiong-siām, Ē-siā. Só͘-í Chúi-bō-khiⁿ-khoe mā kiò-chòe Hoan-á-kau (番仔溝). Téng-siā mā kiò-chòe Saⁿ-chân-khiā (三層崎), siā-chí tū taⁿ ê Kùi-á-khiⁿ (貴子坑) Chúi-thó͘ Pó-chhî Kàu-ha̍k Hn̂g-khu hù-kūn. Tiong-siā tū Tì-lîn-lí kap Kok-hông Tāi-ha̍k Ho̍k-heng-kong Hāu-khu pak-sì. Ē-siā ê siā-chí tū Hong-liân-lí Hô-pêng-lō͘ Jī-tōaⁿ í-sai, chia̍t-ūn lō͘-sòaⁿ nn̄g-pêng, ku-bîn sìⁿ Hô, Phoaⁿ ·ê khah chōe.[1]

Le̍k-sú siu-kái

Tē-hō-miâ sī tùi pîⁿ-po͘-cho̍k siā-miâ Harabe lâi ·ê, ì-sù sī “iau kah mà-mà-háu”. Harabe-siā tū 17 sè-kí í-chêng, Pat-lí-hun-siā (八里坌社) khah ū sè-thâu ê sî, sī khiā tū kin-á-li̍t Sin-pak-chhī Pat-lí-khu ê Oat-á-bé (挖仔尾) hit-pêng. In-ūi hit-lō só͘-chāi óa hái, bô-hoat-tō͘ chèng sió-bí, āu-piah Koan-im-soaⁿ ê soaⁿ-pho-tē mā bô kái chōe iá-lo̍k thang-hó lia̍h, chng-lāi-lâng kan-na ē-tàng lia̍h-hî bóng kè-li̍t, bô pa̍t-hāng mi̍h-á thang chia̍h, siā-lāi ê gín-á pak-tó͘ iau, tiō tiāⁿ-tiāⁿ leh háu.[1]

1635 nî, Tōa-pat-lí-hun-siā (大八里坌社) hō͘ Au-chiu si̍t-bîn-chiá thó-hoa̍t, siā-lâng chiū-án-ni cháu khì Tām-chúi-hô tùi-hōaⁿ ê Kan-tāu tē-khu, ū chi̍t tīn lâng tū Tiong-gī-soaⁿ tang-khàm ê Tek-ûi-á kiàn-li̍p Sió-pat-lí-hun-siā (小八里坌社), lēng-gōa chi̍t tīn lâng cháu khì Tiong-gī-soaⁿ tang-khàm, tiō sī Hā-lā-pia̍t-siā.[1]

Tâi-oân Chheng-kok boa̍t-kî kàu Jîn-pún Sî-tāi chiân-kî, Hā-lā-pia̍t tē-khu sī chi̍t ê ke-chng, kiò-chòe Hā-lā-pia̍t-chng (嗄嘮別庄 Harape/Karōpe?), lē-sio̍k tū Chi-lân-lī-pó (芝蘭二堡). Hit chng ê pak-pêng ū Sió-pat-lí-hun-chng (小八里坌庄)、Sió-phîⁿ-téng-chng (小坪頂庄), tang-pêng ū Téng-pak-tâu-chng (頂北投庄), Pak-tâu-chng, lâm-pêng Ke-lâng-hô tùi-hōaⁿ sī Tiong-chiu-po͘-chng (中洲埔庄), sai-pêng Tām-chúi-hô tùi-hōaⁿ sī Sêng-á-liâu-chng (成仔藔庄), Tōa-pat-lí-hun-chng (大八里坌庄).[2]

1901 nî 11 ge̍h, Hā-lā-pia̍t-chng lē-sio̍k tū Tâi-pak-thiaⁿ, pian-li̍p Tē-13 Khu. 1906 nî 1 ge̍h, Tē-13 Khu kái-miâ "Pak-tâu-khu". 1920 nî, kái-chò Hā-lā-pia̍t tōa-lī, lē-sio̍k tū Tâi-pak-chiu Chhit-chhiⁿ-kūn Pak-tâu-chng, tōa-lī ē-kha ū Hā-lā-pia̍t, Kan-tāu 2 ê sió-lī-miâ.[3] 1940 nî Pak-tâu-chng seng-keh ûi Pak-tâu-koe.

1945 nî, Pak-tâu-koe kái-chè ûi Pak-tâu-tīn, lē-sio̍k tū Tâi-pak-koāiⁿ. 1949 nî, Pak-táu-tìn kap Sū-lîm-tìn ha̍p-pèng chòe-hé, kái lē-sio̍k tū sin sêng-li̍p ê Chháu-soaⁿ Koán-lí-kio̍k. 1950 nî Chháu-soaⁿ kái-miâ Iûⁿ-bêng-soaⁿ, Chháu-soaⁿ Koán-lí-kio̍k mā kái-miâ chòe Iûⁿ-bêng-soaⁿ Koan-lí-kio̍k, Hā-lā-pia̍t kap Pak-tâu-tìn oân-á lē-sio̍k tū i ē-kha. 1968 nî 7 ge̍h, Tâi-pak-chhī kái-chè chòe īⁿ-hat-chhī, Pak-tâu-tìn hŏng pèng-ha̍p ·li̍p-khì, chiâⁿ-chòe Pak-tâu-khu. 1990 nî 3 ge̍h, Tâi-pak-chhī khu-e̍k tiông-ōe, Hā-lā-pia̍t oân-á sio̍k-û Pak-tâu-khu.

Kau-thong siu-kái

Tâi-pak Chia̍t-ūn siu-kái

Kong-lō͘ siu-kái

Chong-kàu siu-kái

  • Hoàn-á-chhú Pó-te̍k-kiong (Ông-iâ biō)

Pī-chù siu-kái

  1. ^ Ū chiok chōe chu-liāu lóng sī siá “牛磨坑溪”.[1] Chóng-·sī, lán kan-na chhē ū “水磨坑溪”, chhē bô “牛磨坑溪”.[4] Khó-lêng sī hia-ê chu-liāu siá m̄-tio̍h ·ah.

Chham-khó chu-liāu siu-kái

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 "嘎嘮別部落【Halapei 嘎嘮別】" (ēng Hôa-gí). 原住民族委員會. 2015. 2022-08-0 khòaⁿ--ê. .
  2. 臺灣總督府 (1904). "臺灣堡圖". 臺灣百年歷史地圖 (ēng Ji̍t-pún-gí). 中央研究院地理資訊科學研究專題中心. 2022-08-09 khòaⁿ--ê. 
  3. "《臺北市沿革 1901-2010》,地圖會說話網站". Goân-pún bāng-ia̍h Pó-chûn tī 2016-08-16. 2016-07-25 khòaⁿ--ê. 
  4. 內政部國土繪測中心 (1985). "二萬五千分之一經建版地形圖(第一版)". 臺灣百年歷史地圖 (ēng Ji̍t-pún-gí). 中央研究院地理資訊科學研究專題中心. 2022-08-09 khòaⁿ--ê.