Iōng-chiá:Albert/Sè-pau

Pôe-ióng ê sè-pau, keratin ní chò âng-sek, DNA ní chò chheⁿ-sek.

Sè-pau (Hàn-jī: 細胞; Eng-gí: cell) sī seng-bu̍t ê kiat-kò·kap kong-lêng tan-ūi, ū-tang-sî-á kā kiò-chò "khí-chò seng-but ê chng-á-thâu (building block of life)." Chi̍t-kóa seng-bu̍t sī ko·-chi̍t-ê sè-pau só· cho·-sêng, chhan-chhiūⁿ sè-khún. Kî-thaⁿ seng-bu̍t sī to-sè-pau--ê, chhan-chhiūⁿ jîn-lūi. (Jîn-lūi tāi-khài ū 100-tiāu (10¹⁴) ê sè-pau. Tián-hêng sè-pau ê tōa-sè sī 10 µm, chit-liōng sī 1 nanogram).

Tī 1839 nî Schleiden kap Schwann tāi-seng the̍h-chhut sè-pau lí-lūn, kóng só·-ū seng-bu̍t sī iû 1-ê he̍k to-ê sè-pau lâi cho·-sêng; só·-ū sè-pau lâi-chū chìn-chêng chûn-chāi ê sè-pau; seng-bu̍t só·-ū tiōng-iàu ê kong-lêng hoat-seng chāi sè-pau lāi-té, ah sè-pau ū-hâm tiâu-chiat sè-pau kong-lêng kap thoân-thòaⁿ sìn-si̍t hō· āu-tāi só· su-iàu ê ûi-thoân sìn-si̍t.

Eng-gí cell chit jī sī ùi La-teng-gí cella lâi--ê, ì-sù sī sè keng pâng-keng. Che miâ sī Robert Hooke soán--ê, i koan-chhat cork sè-pau, hoat-hiān kah seng-lī (僧侶, monks) só· tòa ê sè-keng pâng-keng beh-sio-siâng.

Ū-lâng (Lynn Margulis kap Dorian Sagan, 1995) hun-hōe hoán-tùi sè-pau sī seng-bu̍t siāng-sè ê kò·-sêng tan-ūi.