Pulsar sī ē tńg-se̍h ê chû-hòa ba̍t-cha̍t-chheⁿ (it-poaⁿ sī tiong-chú-chheⁿ, m̄-koh mā ū pe̍h-é-chheⁿ), i ê chû-kek ē hoat-siā tiān-chû pulse ·chhut-lâi. Pulsar ê pulse lóng chiok ū kui-lu̍t, chiu-kî ê hoān-ûi sī tùi milli-bió kàu kúi-nā bió.

Vela pulsar (PSR J0835-4510)
Pulsar leh tńg-se̍h ê tōng-ōe. Khiā tiong-ng ê kiú tāi-piáu tiong-chú-chheⁿ, khiok-sòaⁿ tāi-piáu chû-tiûⁿ-sòaⁿ, thó͘-·chhut-lâi ê îⁿ-chui tāi-piáu hoat-siā khu.

Le̍k-sú siu-kái

1934 nî Walter Baade kap Fritz Zwicky ī-chhek tiong-chú-chheⁿ ê chûn-chāi. In kóng, chhiau-sin-chheⁿ lo̍h-bóe ē piàn-sêng chi̍t ê sé-sé, ba̍t-ba̍t, sêng-hūn iû tiong-chú ê hêng-chheⁿ.[1]

Hoat-hiān siu-kái

 
Jocelyn Bell, 1967 nî 6 goe̍h

1967 nî 10 goe̍h, Cambridge Tāi-ha̍k Cavendish Si̍t-giām-sek Antony Hewish kàu-siū ê gián-kiù-seng Jocelyn Bell leh kiám-giām la-jí-oh bōng-oán-kiàⁿ siu-·tio̍h ê sìn-hō ê sî, bô-ì-tiong hoat-hiān chi̍t-kóa ū kui-lu̍t ê pulse sìn-hō, in ê chiu-kî chin kò͘-tēng, lóng sī 1.337 bió.[2] Chi̍t-khai-sí i lia̍h-chún che sī Gōa-cheⁿ-jîn Little Green Man (LGM) thôaⁿ-·kòe-lâi ê sìn-hō. M̄-koh sòa-·lo̍h-lâi bô pòaⁿ-nî ê sî-kan lāi-té, i koh kè-sio̍k koat-hiân kúi-nā ê kāng-khoán hêng ê pulse sìn-hō. Āu-lâu lâng khak-tēng kóng che sī chi̍t khoán sin ê thian-thé, pēng-chhiáⁿ kā in hō-miâ kiò-chò “pulsar”. Antony Hewish ūi-tio̍h hoat-hiān pulsar chŏaⁿ tit-tio̍h 1974 nî ê Nobel Bu̍t-lí-ha̍k Chióng, iá-m̄-koh Jocelyn Bell Burnell the̍h-bô-tio̍h, chiòng-lâng tùi chit chām tāi-chì ū phoe-phêng.[3]

Ū-miâ ê pulsar siu-kái

300 pc chi-lāi ê pulsar
PSR Kī-lî
(pc)
Nî-hòe
(Myr)
J0030+0451 244 7,580
J0108−1431 238 166
J0437−4715 156 1,590
J0633+1746 156 0.342
J0659+1414 290 0.111
J0835−4510 290 0.0113
J0453+0755 260 17.5
J1045−4509 300 6,710
J1741−2054 250 0.387
J1856−3754 161 3.76
J2144−3933 165 272
Fermi Gamma-kng Thài-khong Bōng-oán-kiàⁿ thàm-chhek-tio̍h ê gamma-kng pulsar.
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān ê pular:CP 1919 (PSR1919+21) khiā-tiám Hô͘-lî-chō, pulse chiu-kî 1.33730119227 bió, pulse khoah-tō͘ 0.04 bió。1967 nî hŏng hoat-hiān.[2]
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān ê ū phōaⁿ-chheⁿ ê pulsar: PSR B1913+16
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān ê milli-bió pulsar: PSR B1937+21
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān, ū he̍k-chheⁿ phōaⁿ ê pulsar: PSR B1257+12
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān ê siang pulsar: PSR J0737-3039
  • Tē 1 ê hŏng hoat-hiān ê X-kng pulsar: Centaurus X-3
  • Siōng kng ê milli-bió pulsar (tī la-jí-o͘h pîn-lu̍t): Vela pulsar(PSR J0835-4510 ia̍h PSR B0833-45)
  • Siōng kng ê pulsar:PSR J0437−4715
  • Chiu-kî siōng té ê pulsar: PSR J1748−2446ad, chiu-kî tāi-iok sī ~1.4 milli-bió (múi chi̍t bió chū-choán 716 pái).
  • Chiu-kî siōng tn̂g ê pulsar: Giat-á-chō AR, chiu-kî 118.2 bió, i mā sī lán ûi-it chai-iáⁿ ê pe̍h-é-chheⁿ pulsar.

Chham-khó chu-liāu siu-kái

  1. Baade, W.; Zwicky, F. (1934). "Remarks on Super-Novae and Cosmic Rays" (PDF). Physical Review. 46 (1): 76. Bibcode:1934PhRv...46...76B. doi:10.1103/PhysRev.46.76.2. Goân-pún bāng-ia̍h Pó-chûn (PDF) tī 2021-02-24. 2021-03-10 khòaⁿ--ê. 
  2. 2.0 2.1 Hewish, A., Bell, S. J., et al. "Observation of a Rapidly Pulsating Radio Source". Nature, Volume 217, 1968 (pp. 709–713).
  3. Proudfoot, Ben (July 27, 2021). "She Changed Astronomy Forever. He Won the Nobel Prize For It - In 1967, Jocelyn Bell Burnell made an astounding discovery. But as a young woman in science, her role was overlooked". The New York Times. July 27, 2021 khòaⁿ--ê.