Ú-lîm

Ú-lîm sī tī hō·-chúi chiâⁿ kāu ê só·-chāi ê chhiū-nâ. "Ú" sī "hō·" ê tha̍k-chheh-im, "lîm" sī chhiū-nâ ê "nâ" ê tha̍k-chheh-im.

In-ūi jia̍t-tài tōa-pō·-hūn ê só·-chāi kāu-hō· koh sio-joa̍h, só·-í jia̍t-tài sī tē-kiû-téng ú-lîm siōng-kài chē ê khu-he̍k, chit-tah ê ú-lîm hō-chò jia̍t-tài ú-lîm. Chóng--sī tī un-tài tē-khu mā kāng-khóan sī ū ú-lîm--ê (chham-khó un-tài ú-lîm).

Ú-lîm tû-khì hō·-chúi kāu í-gōa, ú-lîm lāi-té ê seng-bu̍t chióng-lūi mā put-chí-á chē, seng-bu̍t ê to-iōng-sèng chin koân.

Sè-kài-siōng siōng-tōa ê ú-lîm sī tī Brasil Amazon Phûn-tē ê Amazon Ú-lîm, hām Hui-chiu ê jia̍t-tài khu-he̍k, tùi Cameroon kàu Congo Kiōng-hô-kok ê ú-lîm. Tī Tang-lâm-a ê tōa-pō·-hūn tē-khu, pau-koah Myanmar, Ìn-nî, Papua Sin Guinea kap Australia mā ū jia̍t-tài ú-lîm.

Nā un-tài tē-khu, British Columbia, Bí-kok Alaska ê tang-lâm pō·, Kavkaz (Caucasus) se-pō· (Sakartvelo ê Ajaria tē-khu), kap Balkan ê chi̍t-pō·-hūn mā ū ú-lîm.

Chiàu kó·-kè tāi-khì lāi-té ū 40% ê sng-sò· sī ú-lîm sán-seng--ê, chin-chē khó-ha̍k-ka jīn-ûi ú-lîm tùi tē-kiû ê khì-siōng ū chin tōa ê éng-hióng.