Siā-chìⁿ

(Tùi Archery choán--lâi)

Siā-chìⁿ (Eng. archery) sī chi̍t khoán oa̍h-tāng, ē-sái sī châi-gē, bú-gē, khang-khoè ia̍h ūn-tōng, sī tùi keng kap chìⁿ ê sú-ēng. Siā-chìⁿ tī kó͘-chá pat sī sio-chiàn sî ê tiōng-iàu bú-le̍k; mā sī phah-la̍h ê chi̍t chióng hong-sek. Tī hiān-tāi, siā-chìⁿ sī kok-chè-siōng chèng-sek ê ūn-tōng hāng-bo̍k chi it.

1983 nî chhit-goe̍h tī Sai-tek Mönchengladbach ê siā-chìⁿ pí-sài

Tī hiān-tāi kok-chè siā-chìⁿ pí-sài lāi-té ū siā-chún pí-sài, siā-hn̄g pí-sài, sek-lāi siā-chìⁿ pí-sài, sek-gōa siā-chìⁿ pí-sài, iah-koh-ū khoân-pé (環靶) siā-chìⁿ pí-sài téng-téng chē chióng ê pí-sài. Pí-sài ê hong-sek kap kui-chek lóng bô-siáⁿ kāng-khoán, tāi-pō͘ -hūn sī khiā tī bô-kâng ê kū-lî lāi siā tio̍h-pé ê khoân-sò͘ (環數) lâi kè-sǹg sêng-chek.

Ke-si siu-kái

Siā-chìⁿ ē iōng-tio̍h ê ke-si, kán-tan lâi kóng, ū keng kap chìⁿ.

Keng siu-kái

  • Tn̂g-keng (Eng. longbow)
    •  
      6 chhioh-pòaⁿ (1.98 m) tn̂g, 105 lbf (pōng) giú-la̍t ê chú-sam-bo̍k Eng-kek-lân tn̂g-keng
      Chi̍t khoán tn̂g-tō͘ chham siā-chhiú sio-siâng ê keng. Keng-pì (弓臂) khah e̍h, jî-chhiáⁿ hiòng lāi-té oan-khiau; ǹg hoâiⁿ-bīn khòaⁿ--khí sī chi̍t-ê pòaⁿ-îⁿ he̍k-chiá-sī D-jī hêng. Iah-m̄-koh, hoán-khek-keng khah bô-kâng, keng-pì sī hiòng gōa oan-khiau--ê. Tn̂g-keng hō͘ sè-kài-siōng chin chē bûn-bêng iōng tī-leh phah-la̍h kah chiàn-cheng lāi-té. Tiong-sè-kí ê Eng-kek-lân tn̂g-keng sī kî-tiong siōng gâu--ê. Tī hiān-tāi keng-chè lāi, tn̂g-keng tiāⁿ-tiāⁿ iōng-lâi chò chí-hiòng siā-kek (指向射擊), bōe koh lēng-gōa kā tàu siòng-chún ê ke-si-thâu-á.
  • Hoán-khek-keng (Eng. recurve bow)
    •  
      Hiān-tāi hoán-khek-keng
      Che sī chi̍t-khoán ùi piⁿ-á khòaⁿ--khì, chham tn̂g-keng bô-kâng ê keng — bô tàu hiân ê hoán-khek-keng ê keng-pì ê siang-thâu ē hiòng gōa-kháu oan-khiau. Koh-khah choan-mn̂g ê kóng-hoat sī, hoán-khek-keng kah kî-thaⁿ ê keng bô-kâng ê só͘-chāi sī — hoán-khek-keng tàu hiân liáu-āu, i ê hiân ē khì kha̍p-tio̍h keng-pì. Nā kah pêⁿ-tn̂g ê ti̍t-pì-keng sio-pí, hoán-khek-keng ē-sái khiām koh-khah chē ê lêng-liōng, hō͘ siā--chhut-khì ê chìⁿ ū khah-koân ê tōng-lêng. Só͘-í kóng, hoán-khek-keng ē-tàng chò kah koh-khah té, koh ē-tàng pó-chhî i ê ui-le̍k. Che hō͘ i sek-ha̍p iōng tī tn̂g-peng-khì bô lī-piān ê só͘-chāi, chhin-chhiūⁿ chhiū-nâ ia̍h-sī khiâ tī bé téng-koân ê sî.
  • Ho̍k-ha̍p-keng (Eng. compound bow)
    •  
      Chi̍t ki ho̍k-ha̍p-keng
      Chi̍t khoán sú-iōng hiān-tāi ki-hāi kang-têng ê le̍k-ha̍k goân-lí lâi siat-kè ê keng. Tī keng téng-thâu ka-ji̍p ka-lak-á ê siat-kè, lâi ka-kiông siā-chhiú giú hiân ê sî só͘ sán-seng ê ki-hāi hāu-ek, hō͘ keng-pì ê oan-khiau khah khin-khó. Ūi-tio̍h koh-khah hó ê lêng-goân hāu-ek, ho̍k-ha̍p-keng ê keng-pì chò kah khah tēng. Tû-liáu che í-gōa, ho̍k-ha̍p-keng ê khì-châi mā khah chē, te̍k-pia̍t sī chiò-chún-khì (sighting device) tio̍h ū khu-pia̍t — ho̍k-ha̍p-keng ê biâu-chún-khì ē-sái ka-ji̍p hàm-kiàⁿ, koh ē-sái tī hiân téng-thâu tàu ki-hāi biâu-kū (simple sight) lâi biâu-chún. Che keng ê pōng-sò͘ mā kui-tēng kah chin giâm-keh, siōng-koân ê hān-chè sī 60 pōng. Jî-chhiáⁿ, in-ūi che keng ê chún-tō͘ khah koân, pí-sài sî ê kū-lî ē ū chha-pia̍t, pé-chóa mā ē khah sè-tiuⁿ.
  • Si̍p-jī-keng (Eng. crossbow)
    • Chit-khoán keng thong-siông ē khòaⁿ-chò chi̍t ê to̍k-li̍p ê bú-khì. I ê siat-kè sī kā keng ê tôaⁿ-le̍k khiām tī chi̍t ê hoâiⁿ ê kheng, koh ē-sái kā hiân kòa tī téng-thâu; tī beh siā--chhut-khì ê sî-chūn, chiah lâi chhi̍h chhèng-ke lâi siā-chìⁿ. Chham keng sio-pí, si̍p-jī-keng thong-siông ū koh-khah koân ê pōng-sò͘ kah khah pêⁿ ê tān-tō, jî-chhiáⁿ ē-sái tàu biâu-chún-khì, só͘-í sek-ha̍p koh-khah tn̂g-kū-lî ê siā-kek, siā-kek hong-keh mā khah chhiūⁿ chhèng. Chòe-kīn kúi-tang, sú-iōng ho̍k-ha̍p-keng ê ki-hāi goân-lí só͘ chè-chō ê ho̍k-ha̍p si̍p-jī-keng (Eng. compound crossbow) mā lú-lâi-lú chē. Sīm-chì, koh ū sú-iōng su-pú-lín-guh siat-kè ê liú-la̍t si̍p-jī-keng (Eng. cheiroballistra).

Chìⁿ siu-kái

 
Siah-chò pîn-pâi-hêng ê pêⁿ chìⁿ-mo͘ . Chit-ki chìⁿ ê ke-mo͘ hŏng chhat-chò âng-sek--ê

Chìⁿ sī iû chìⁿ-kut (shaft), tī thâu-chêng ê chìⁿ-thâu, chìⁿ-mo͘ , kah chìⁿ-bóe lâi cho͘-sêng--ê. Thong-siông ē té tī chìⁿ-tē-á lâi chah tàm sin-khu. Chìⁿ-kut sī kō͘ cha̍t-pak ê chhâ, tek-á, chhiam-ûi po-lê, a-lú-mih ha̍p-kim, thòaⁿ-kǹg, a̍h-sī ho̍k-ha̍p châi-liāu lâi cho͘-sêng. Chit-má, tī gím-phiau-sài chham Ò-ūn oa̍h-tāng siōng-chia̍p khòaⁿ-tio̍h ē chìⁿ lóng-sī kō͘ ho̍k-ha̍p châi-liāu só͘ chò--ê.