Inô Kanori
Ino Kanori (Ji̍t-gí: 伊能嘉矩; 1867 nî 6 goe̍h 11 ji̍t [Keio 3 nî 5 goe̍h 9 ji̍t] – 1925 nî 9 goe̍h 30 ji̍t) sī 1-ê chin tiōng-iàu ê Tâi-oân gián-kiù ê ha̍k-chiá.
1867-nî i tī Ji̍t-pún Iwate-koān (岩手県) ê Tôno (遠野) chhut-sì, chū sè-hàn bó-chhin tō koè-sin--khì, sī a-kong kap a-má kā chhiâⁿ toā-hàn--ê. I mā tùi a-kong hia ha̍k-si̍p Hàn-o̍h.
1880 nî-tāi, Ino Kanori chin jia̍t-sèng chò Iwate tē-hng ê chū-iû bîn-koân ūn-tōng, 1886-nî ji̍p-khì Iwate-koān ê su-hoān ha̍k-hāu tha̍k-chheh, m̄-koh i tùi kàu-io̍k loē-iông kap ko-ap ê chèng-tī khì-hun put-boán, chhui-sak ha̍k-seng ūn-tōng, choaⁿ-á hō͘ lâng thè-o̍h.
Liáu-aū, i khì Tang-kiaⁿ chū-siu, mā chò sin-bûn siá-chok ê khang-khoè, tùi 1893-nî khai-sí, i toè Tang-kiaⁿ Tè-kok Tāi-ha̍k ê Tuboi Syogoro (坪井正五郎) kaù-siū tha̍k jîn-lūi-ha̍k, tùi jîn-lūi-ha̍k sán-seng chiâⁿ toā ê hèng-chhù. Ji̍t-chheng Chiàn-cheng khí-kó͘ liáu-aū, choaⁿ-á khai-sí ūi-tio̍h khì Tâi-oân tiau-cha chò chún-pī.
1895-nî, Ji̍t-pún chiàm Tâi-oân, Ino Kanori í lio̍k-kun kò·-oân ê sin-hūn lâi tī Tâi-oân, mā khai-sí i iok-kî-lio̍k 10-tang ê Tâi-oân chāi-tē tiau-cha gián-kiù.
I tāi-seng í Tâi-oân pak-pō͘ ê pêⁿ-po͘-cho̍k chò tùi-siōng, 1897-nî ê sî, kā choân-tó chha-put-to lóng kiâⁿ-thàu, che liaú-aū koh ū kî-thaⁿ chē-chē pái ê tiau-cha lú-hêng. I só͘ siu-chi̍p ê chu-liāu, hō͘ i chiâⁿ-chò Tâi-oân goân-chū-bîn gián-kiù ê khai-ki-chó·, kah taⁿ hiah-ê chu-liāu mā iû-goân sī bē-ēng-tit bô ê goân-sú chu-liāu.
1906-nî, Ino Kanori sî Chóng-tok-hú ê thaû-lō͘, tńg-khì kò·-hiong Tôno, tī hia, i kāng-khoán chin piàⁿ-sè chò Tâi-oân gián-kiù kap Tôno ê hiong-thó͘ gián-kiù, sui-bóng lâng tī Ji̍t-pún, i mā hông kau-tiōng chò Tâi-oân le̍k-sú chu-liāu kap goân-chū-bîn-cho̍k tiau-cha ê pian-chip khang-khoè, jî-chhiáⁿ siá-chok Tâi-oân Bûn-hoà-chì.
1925-nî, Ino Kanori tī Tâi-oân oè-tio̍h ê malaria koh giâ--khí-lâi, choaⁿ-á tī 59-hoè lâi koè-sin.
I chi̍t-sì-lâng siá chin chē chheh, kap Tâi-oân ū tī-tāi--ê tō ū 10-goā pún, lūn-bûn sò͘-gia̍h chhiau-koè 1000-phiⁿ, lâng kóng i sī "Tâi-oân-ha̍k ê sian-hêng-chiá".