"Bû-chèng-hú Chú-gī" pán-pún chi-kan bô-kāng--ê tē-hng

刪去的內容 新增的內容
Sunshine678thó-lūn | kòng-hiàn
無編輯摘要
Tē 1 chōa:
:''"Bû-chèng-hú-chú-gī"'' ê pa̍t-khóan ì-sù chhiáⁿ khòaⁿ [[Bû-chèng-hú-chú-gī (khu-pia̍t-ia̍h)]].''
 
[[File:Anarchy-symbol.svg|120px|right|Bû-chèng-hú-chú-gī]]
'''Hui-thóngchèng--chú-gī''' ([[Hi無政府主義, {{lang-lia̍pja|アナキズム}}, {{lang-gí]]:en|Anarchism}}, {{lang-el|αν αρχος,}} ''an archos'') sī 1-ê siā-hōe [[tiat-ha̍k]]. Chit-ê lí-lūn siat-sú [[lâng]] pún siān-liông, ū châi-tiāu saⁿ-kap tàu-tīn ha̍p-chok, oân-choân m̄-bián mā bô èng-kai ū [[chèng-hú]] iah-sī kî-thaⁿ ê ui-koân thé-chè -- chhin-chhiūⁿ [[kun-tūi]], [[châi-thoân]], [[chong-kàu cho·-chit]] -- kiông-kiông kan-sia̍p lâng ê seng-oa̍h a̍h-sī hoa̍t-lo̍h siā-hōe ê ūn-chok. Thóng-tī thé-chè phò-hāi lâng chū-pún, seⁿ-sêng ê sèng-tē. Hui-thóngchèng--chú-gī-chiá hām [[siā-hōe-chú-gī]]-chiá siāng ki-pún-te̍k chha tī siā-hōe-chú-gī jīn-ûi tiāⁿ-tio̍h seng chiáng-ak tio̍h [[kok-ka ke-khì]], liáu-āu chiah thang "hō· kok-ka ui--khì". In-ūi hui-thóngchèng--chú-gī hoán ui-koân, kiông-tiāu [[chū-iû]], i bó·-chióng thêng-tō· hām [[iū-phài]] ê kè-ta̍t-koan oân-ná ū chhin-chhiūⁿ ê só·-chāi. Chá-kî chú-iàu ê lí-lūn-ka pau-koah: [[William Godwin]], [[Pierre-Joseph Proudhon]], [[Mikhail Bakunin]] téng-jîn.
 
Tī [[se-hng]], hui-thóngchèng--chú-gī chit-ê bêng-sû goân-thâu sī Hi-lia̍p-gí ''an archos'': ''an'' sī "bô" ê ì-sù, ''archos'' sī "thóng-tī" ê ì-sù. Thâu-khí-seng chit sû ū pháiⁿ-ì: [[Eng-kok Lōe-chiàn]] ê hit tīn Levellers kap [[Hoat-kok Kek-bēng]] ê hit tīn Enragés lóng hō· in ê tùi-chhiú khau-sé, kiò in hō-chò "[[bû-chèng-hú-chú-gī]] phài". William Godwin tī i [[1793 nî]] ê tù-chok, ''Koan-hē Chèng-tī Kong-gī ê Thàm-thó'', tang-tiong gī-lūn--tio̍h chē-chē āu--lâi ê lí-lūn-ka kiông-tiāu ê lūn-tiám. Chóng--sī i pēng-bô iōng ''hui-thóngchèng--chú-gī'' chit khoán sû. [[Hoat-kok]] chok-ka Pierre-Joseph Proudhon sī chhōa-thâu chiong chit sû tòng-chò chiàⁿ-bīn lâi iōng, tī i [[1840 nî]] hit pún ''Chu-sán sī siáⁿ-mi̍h?'' (''Qu'est-ce que la propriété?'').
'''Hui-thóng-tī-chú-gī''' ([[Hi-lia̍p-gí]]: αν αρχος, ''an archos'') sī 1-ê siā-hōe [[tiat-ha̍k]]. Chit-ê lí-lūn siat-sú [[lâng]] pún siān-liông, ū châi-tiāu saⁿ-kap tàu-tīn ha̍p-chok, oân-choân m̄-bián mā bô èng-kai ū [[chèng-hú]] iah-sī kî-thaⁿ ê ui-koân thé-chè -- chhin-chhiūⁿ [[kun-tūi]], [[châi-thoân]], [[chong-kàu cho·-chit]] -- kiông-kiông kan-sia̍p lâng ê seng-oa̍h a̍h-sī hoa̍t-lo̍h siā-hōe ê ūn-chok. Thóng-tī thé-chè phò-hāi lâng chū-pún, seⁿ-sêng ê sèng-tē. Hui-thóng-tī-chú-gī-chiá hām [[siā-hōe-chú-gī]]-chiá siāng ki-pún-te̍k chha tī siā-hōe-chú-gī jīn-ûi tiāⁿ-tio̍h seng chiáng-ak tio̍h [[kok-ka ke-khì]], liáu-āu chiah thang "hō· kok-ka ui--khì". In-ūi hui-thóng-tī-chú-gī hoán ui-koân, kiông-tiāu [[chū-iû]], i bó·-chióng thêng-tō· hām [[iū-phài]] ê kè-ta̍t-koan oân-ná ū chhin-chhiūⁿ ê só·-chāi. Chá-kî chú-iàu ê lí-lūn-ka pau-koah: [[William Godwin]], [[Pierre-Joseph Proudhon]], [[Mikhail Bakunin]] téng-jîn.
 
Tī [[se-hng]], hui-thóng-tī-chú-gī chit-ê bêng-sû goân-thâu sī Hi-lia̍p-gí ''an archos'': ''an'' sī "bô" ê ì-sù, ''archos'' sī "thóng-tī" ê ì-sù. Thâu-khí-seng chit sû ū pháiⁿ-ì: [[Eng-kok Lōe-chiàn]] ê hit tīn Levellers kap [[Hoat-kok Kek-bēng]] ê hit tīn Enragés lóng hō· in ê tùi-chhiú khau-sé, kiò in hō-chò "[[bû-chèng-hú-chú-gī]] phài". William Godwin tī i [[1793 nî]] ê tù-chok, ''Koan-hē Chèng-tī Kong-gī ê Thàm-thó'', tang-tiong gī-lūn--tio̍h chē-chē āu--lâi ê lí-lūn-ka kiông-tiāu ê lūn-tiám. Chóng--sī i pēng-bô iōng ''hui-thóng-tī-chú-gī'' chit khoán sû. [[Hoat-kok]] chok-ka Pierre-Joseph Proudhon sī chhōa-thâu chiong chit sû tòng-chò chiàⁿ-bīn lâi iōng, tī i [[1840 nî]] hit pún ''Chu-sán sī siáⁿ-mi̍h?'' (''Qu'est-ce que la propriété?'').
 
Tī [[19 sè-kí]] āu-pòaⁿ, Mikhail Bakunin kin-kù Proudhon khí-chō ê ki-chhó· thê-chhut [[chi̍p-thé-chú-gī]] ê chú-tiuⁿ. I hām [[Karl Marx|Marx]] lóng tông-ì chò-kang-á lâng tio̍h sêng-li̍p ka-kī ê cho·-chit, mā su-iàu thàu-kòe [[po̍k-le̍k]] kek-bēng ê hong-hoat ta̍t-sêng bo̍k-phiau. Put-jî-kò i phoe-phêng Marx, kóng i kiâⁿ "Tek-kok-sek ê ui-koân-chú-gī", i kò-jîn jīn-ûi [[kang-hōe]] èng-tong cho· chò khah "sang" ê liân-bêng tō hó.
 
Sui-bóng hui-thóngchèng--chú-gī ê chi̍t-kóa-á phài kiông-tiāu po̍k-le̍k ê chhiú-tōaⁿ, oân-ná ū kî-thaⁿ ê phài hoán-tùi kek-bēng, sīm-chì bô tông-ì [[pā-kang]].
 
Le̍k-sú-siōng siāng tit lâng chi-chhî ê hui-thóngchèng--chú-gī lō·-soàⁿ sī [[hui-thóngchèng- kang-thoân-chú-gī]]; che tī [[1880 nî-tāi]] [[Paris Kong-siā]] pī ap-chè liáu-āu heng--khí-lâi ê.
 
== [[Tâi-oân]] ê hui-thóngchèng--chú-gī ūn-tōng ==
 
[[Ji̍t-pún sî-tāi]] ê cho·-chit: