Tâi-oân ê hoat-lu̍t tē-ūi

Tâi-oân ê hoat-lu̍t tē-ūi, he̍k-chiá kóng Formosa ê hoat-lu̍t tē-ūi (legal status of Formosa)[1], sī Tē-jī-chhù Sè-kài Tāi-chiàn liáu-āu chi̍t hāng koan-hē Tâi-oân (hâm Phêⁿ-ô͘) kui-sio̍k kap chhù-lí ê kok-chè-hoat būn-tê.

Tâi-oân kap Tiong-kok ê koan-hē siu-kái

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Tâi-oân tē-ūi bī-tēng-lūn

Chiàu kok-chè-hoat, Tâi-oân tī chiàn-āu Ji̍t-pún tâu-hâng, tông-bêng-kok ê kun-sū chiàm-niá khai-sí liáu-āu, kàu tông-bêng-kok tùi Ji̍t-pún ê hô-pêng tiâu-iok chhiam-tēng jî-chhiá si̍t-si chìn-chêng, sī sǹg chò Tiong-kok chiàm-niá ê Ji̍t-pún léng-thó͘.[1] 1951 nî, San Francisco Tiâu-iok (Treaty of San Francisco) chhiam-tēng, an-pâi Ji̍t-pún hòng-khì tùi Tâi-oân ê chú-khoân, m̄-koh bô choán-î khì pa̍t-ê kok-ka. Tùi chit hāng an-pâi khai-sí, Bí-kok, Eng-kok[2], sī chú-tiuⁿ Tâi-oân bô sio̍k Tiong-kok léng-thó͘, kui-sio̍k tī kok-chè-hoat siōng sī bī-tēng--ê. Chit khoán chú-tiuⁿ mā hông hō chò Tâi-oân tē-ūi bī-tēng-lūn; nā hit-chūn chiàm Tâi-oân ê Tiong-hôa Bîn-kok chèng-hú, kap Tiong-kok sin sêng-li̍p ê Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok chèng-hú, sī lóng chú-tiuⁿ Tâi-oân ài chiàu chá-chêng ê Cairo Soan-kò (Cairo Declaration) kui-ji̍p Tiong-kok léng-thó͘.[3] Chóng-sī hit-tang-chūn sêng-jīn Tiong-hoa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok ê Eng-kok, kap sêng-jīn Tiong-hoa Bîn-kok chèng-hú ê Bí-kok,[4] lóng jīn-ûi Cairo Soan-kò í-keng kòe-sî--ah.[5] Pí-lūn Eng-kok ê siú-siòng Winston Churchill tī 1955 nî 2 goe̍h 1 ji̍t kok-hōe ê gī-lūn sī-m̄-sī ài kā Tâi-oân hêng tńg Tiong-kok ê sî, i kóng Cairo Soan-kò hoat-pò͘ liáu-āu, chin chē tāi-chì lóng piàn--ah. Koh kóng "Formosa tī bī-lâi ê chú-khoân che būn-tê, keng-kòe Ji̍t-pún Hô-pêng Tiâu-iok sī lâu chò bī-tēng--ê."[6]

Chhù-lí Tâi-oân ê thê-gī siu-kái

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Tâi-oân ê chiàn-āu chhú-tì būn-tê

Kok-chè tùi Tâi-oân ê chhù-lí hong-sek ê siat-sióng chē khoán. Kî-tiong ū chhin-chhiūⁿ Ìn-tō͘ chóng-lí Jawaharlal Nehru pat chú-tiuⁿ--ê, kā Tâi-oân kau hō͘ Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok. Mā ū chi̍t khoán sī beh chiong tong-sî Tiong-kok Kok-bîn-tóng khòng-chè ê só͘-chāi siat chò (kap Tiong-kok) hun-pia̍t ê kok-ka Tâi-oân, hō͘ Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok the̍h Tiong-kok ê Liân-ha̍p-kok se̍k-chhù hō͘, koh kā Tâi-oân sin ka-ji̍p Liân-ha̍p-kok. Chóng-sī chit khoán an-pâi hit-chūn Pak-kiaⁿ kap Tâi-pak ê chèng-hú lóng hoán-tùi.[2]

Iáu ū chi̍t khoán siat-sióng sī kā Tâi-oân pun hō͘ Liân-ha̍p-kok koán-lí, hō͘ Tâi-oân ê jîn-bîn thang ka-tī koat-tēng chiân-tô͘.[7]

Chham-chiàu siu-kái

  1. 1.0 1.1 "The Legal Status of Formosa". The Economist. 1950-07-08. 
  2. 2.0 2.1 G. F. Hudson (1955-01-01). "The Basis for Our Defense of Formosa". Commentary. 
  3. Lí Thian-hok (1958 nî 4 goe̍h). "The China Impasse: A Formosan View". Foreign Affairs. 
  4. "Treaty Goals Set". The New York Times. 1951-07-13. 
  5. Dana Adams Schmidt (1955-01-30). "Strategy is Cited on Chiang Treaty". The New York Times. 
  6. "FORMOSA (SITUATION)". 1955-02-01. 2018-09-03 khòaⁿ--ê. 
  7. E. M. Gull (1958-07-01). "Formosa and the United Nations". The Contemporary Review. 

Koan-liân chu-liāu siu-kái