Ji̍t-pún (Ji̍t-pún-gí: 日本, tha̍k Nippon a̍h-sī Nihon), tiàm tī Tang A-chiu ê hái-tó kok-ka, tī Tiâu-sián Poàn-tó kap Thài-pêng-iûⁿ tiong-kan.

Ji̍t-pún-kok
日本国
Ji̍t-pún kî-á
kok-kî
Ji̍t-pún kok-hui
kok-hui
Kok-koa: 君が代
"Kun chi Tāi"
Siú-to͘
kap siāng-tōa siâⁿ-chhī
Tang-kiaⁿ-to͘
Koaⁿ-hong gí-giân
Sêng-jīn ê kok-ka gí-giân Ji̍t-pún-gí
Chèng-hú tan-it-chè, gī-hōe-chè, kun-chú li̍p-hiàn
• Thian-hông
Naruhito
• siú-siòng
Kisida Humio
Li̍p-hoat ki-kò͘ Kok-hōe
Chham-gī-īⁿ
Chiòng-gī-īⁿ
Bīn-chek
• Lóng-chóng
377,975 km2 (145,937 sq mi) (tē 62 miâ)
• chúi-he̍k (%)
1.4
Jîn-kháu
• 2021 nî kó͘-kè
Neutral decrease 125,360,000 (tē 11 miâ)
• 2020 nî phó͘-cha
126,226,568
• Bi̍t-tō͘
334/km2 (865.1/sq mi) (tē 24 miâ)
GDP (PPP) 2021 nî kó͘-kè
• Lóng-chóng
Increase $5.586 bān-ek (tē 4 miâ)
• Pêng-kin
Increase $44,585 (tē 27 miâ)
GDP (bêng-gī) 2021 nî kó͘-kè
• Lóng-chóng
Increase $5.378 bān-ek (tē 3 miâ)
• Pêng-kin
Increase $42,928 (tē 23 miâ)
Gini (2018 nî) Negative increase 33.4
tiong · tē 78 miâ
HDI (2019 nî) Increase 0.919
chin ko · tē 19 miâ
Hoè-pè Ji̍t-pún yen (¥) (JPY)
Sî-khu UTC+9 (JST)
Khui-chhia hong-hiòng chó
Tiān-oē khu-hō +81
ISO 3166 tāi-hō JP
Siōng-téng domain .jp

Ji̍t-pún ê jîn-kháu bi̍t-tō· sī só·-ū í-khai-hoat kok-ka tang-tiong tē-1-koân ê.

Tē-lí seng-thài siu-kái

Ji̍t-pún tiàm-tī Thài-pêng-iûⁿ Hóe-khoan ê hóe-soaⁿ tē-tài, khin-tō· tē-tāng chia̍p-chia̍p ū, sam-put-gō·-sî chhek koh khah lī-hāi. Tōa tē-tāng ta̍k sè-kí hoat-seng kúi-nā-pái, hái-tiòng chhiâng-chāi tòe tī āu-piah, chō-sêng tōa chai-lān. Kīn-lâi hoat-seng ê tē-tāng ū 2004 nî ê Chyuetu Tē-tāng kap 2005 nî ê Tōa Hansin Tē-tāng. Un-chôaⁿ móa-móa-sī, chē-chē khai-hoat chò tō·-ká-tiong-sim.

Ji̍t-pún kûn-tó khì-hāu un-hô; lâm-hong sio-lo̍h, sio̍k-î a-jia̍t-tài, pak-hong (Hokkaidô) chheng-liâng, sio̍k-î un-tài.

Ji̍t-pún ê lio̍k-tē chú-iàu pau-koah 4 tōa tó kap 1 cho· kûn-tó: Hokkaidô (北海道), Honshû (本州), Sikoku (四国), Kyûshû (九州), kap Ryûkyû Kûn-tó (琉球). 73% sī soaⁿ-tē, ta̍k-ê tōa tó to ū 1 liâu soaⁿ-me̍h. Huzi-soaⁿ siāng koân (3,776 m). 80% ê tē sī sim-lîm. Tōa-pō·-hūn m̄-sī goân-sú-nâ, sī tī kòe-khì 300 tang sin chèng ê chhiū-châng. Tokugawa Bō·-hú ê chèng-chhek kó·-lē pó-io̍k sim-lîm.

Jîn-kháu siu-kái

Ji̍t-pún tōa-pō·-hūn sī soaⁿ-tē, kan-taⁿ 20% chó-iū sī pêⁿ-tē. Soaⁿ-tē jîn-kháu bi̍t-tō· kē, siâⁿ-chhī kap lông-tē lóng tī pêⁿ-tē, hia jîn-kháu bi̍t-tō· hui-siông koân.

Keng-chè siu-kái

Tī Tokugawa sî-tai khai-sí tōa-liōng khai-hoat hái chu-goân.

Le̍k-sú sū-kiāⁿ siu-kái

  • 1467 nî: lōe-chiàn
  • 1603-1867: Tokugawa Bō·-hú

Siā-hōe siu-kái

  Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.

Chèng-tī siu-kái

  Chit pha iáu-bōe ū lâng siá. Chhiáⁿ tàu pó͘-chhiong lōe-iông.

Hêng-chèng tan-ūi siu-kái

 

Ji̍t-pún téng-chân ê hêng-chèng tan-ūi àn-chiàu thoân-thóng pun chò to͘-tō-hú-koān 4 lūi, iā-chiū-sī ū 1 ê to͘ (Tang-kiaⁿ), 1 ê tō (Hokkaidô), 2 ê hú (Kiaⁿ-to͘, Tāi-pán), kah 43 ê koān. Lēng-gōa iū-koh pun chò kúi-nā-ê tē-khu.

Hokkaidô siu-kái

Honshû siu-kái

Sikoku siu-kái

Kyûshû siu-kái

Ryûkyû Kûn-tó siu-kái