Tang-kiaⁿ-to͘ (Ji̍t-gí: 東京都) sī Ji̍t-pún ê siú-to͘. Tōa Tang-kiaⁿ sī choân sè-kài tòa siāng chē lâng ê to·-hōe. Tang-kiaⁿ pún-sin to-ū 1,200-bān ê jîn-kháu. Ji̍t-pún ê chèng-tī, keng-chè, bûn-hòa tiong-sim lóng tī hia. Ji̍t-pún Thian-hông tī hia khiā-khí; tiong-iong chèng-hú ê ki-koan mā siat tī hia. Tang-kiaⁿ sī Tang-a-chiu ê 1 ê tiong-sim.

Tang-kiaⁿ ê miâ piáu-sī i tī í-chá ê hú-siâⁿ Kiaⁿ-to· tang-hong. (Kiaⁿ-to· ū 1 toāⁿ sî-kan hō·-chò "Sai-kiaⁿ".)

Tang-kiaⁿ-to ê ūi-tì.

Siong-tùi pa̍t-ê pêⁿ tōa--ê to·-chhī, Tang-kiaⁿ ê koân-lâu-á-chhù ke chiâⁿ chió tòng. Khah chē sī 6-chân chì 10-chân ê kē lâu-á. Che sī in-ūi le̍k-sú siōng, Tang-kiaⁿ tē-tài bat hoat-seng kòe chin chē pái tōa tē-tāng; hiān-tāi ê kiàn-tio̍k-hoat hān-chè khí koân-lâu.

Tang-kiaⁿ ū choân sè-kài hoat-tián siāng-kài chiâu-chn̂g ê tāi-chiòng ūn-su hē-thóng.

Hiān-jīm ê ti-sū: Koike Yuriko

Tē-lí siu-kái

 
Tang-kiaⁿ, Tang-kiaⁿ-oan ê oē-chheⁿ iáⁿ-siōng.

Tang-kiaⁿ-to· pau-koat pún-tó kah gōa-tó. Pún-tó tē-khu sī Kantô pêng-goân ê 1 pō·-hūn, tī Tang-kiaⁿ-oan ê sai-pak pêng, tang-sai-hiòng iok-lio̍k 90 km khoah, lâm-pak-hiòng, 25 km. Tang ū Tiba-koān; sai ū Yamanasi-koān; lâm ū Kanagawa-koān; pak ū Saitama-koān. Tó-sū pau-koat Izu-tó kah Ogasawara-tó, kî-tiong siāng hn̄g ê tó lī pún-tó 1,000 km.

Le̍k-sú siu-kái

Tang-kiaⁿ goân-thâu sī Edo (江戸) chit ê siâⁿ, tī 1457 nî khí-chō--ê. 1603 nî sêng-li̍p ê Tokugawa Bō·-hú (徳川幕府) khai-sí ùi Edo thóng-tī. Thian-hông ê chū-só· goân-chāi tī kū-to· Kiaⁿ-to·. 1868 nî ê 9-goe̍h, Tokugawa Bō·-hú lo̍h-tâi, Bêng-tī Thian-hông bēng-lêng Edo kái hō chò Tôkyô (Tang-kiaⁿ). Chū hit-chūn khai-sí, Thian-hông tō lóng tòa hia, Tang-kiaⁿ mā tòe leh chiâⁿ-chò Ji̍t-pún ê hú-siâⁿ. Chóng--sī, hoat-lu̍t-siōng lâi kóng, pēng bô chèng-sek chí-tēng Tang-kiaⁿ chò siú-to·.

1923 nî ê Kantô Tōa Tē-tāng chō-chiâⁿ Tang-kiaⁿ ū 7-bān-lâng sí--khì. Liáu-āu ū 1 ê têng-kiàn kè-oē. Tē-jī-pái Sè-kài Tāi-chiàn tang-tiong, Tang-kiaⁿ siū tio̍h Bêng-kun hong-chà, siâⁿ-chhī tōa-pō·-hūn phò-hāi liáu-liáu. Chiàn-āu Bí-kun tī Tang-kiaⁿ tē-tài siat kun-sū ki-tē.

Ji̍t-pún tī 1950, 60 nî-tāi kip-sok hoat-tián ki-chhó· kiàn-siat, chè-chō-gia̍p. Kàu-kah 1964 nî Tang-kiaⁿ í-keng ū lêng-le̍k kí-pān hit nî ê Joa̍h-thiⁿ Olympia Ūn-tōng-hōe. Tang-kiaⁿ pìⁿ-chiâⁿ choân sè-kài lóng khoàⁿ-ē-tio̍h ê Ji̍t-pún "keng-chè kî-chek".

1970 nî-tāi ê Tang-kiaⁿ hām kî-thaⁿ Ji̍t-pún to·-chhī sio-siâng, ū chiâⁿ chē tùi chng-kha sóa khì kàu siâⁿ-chhī ê î-bîn lô-kang.

Hêng-chèng siu-kái

Tang-kiaⁿ sī Ji̍t-pún hêng-chèng hē-thóng î-it ê 1 ê "to·". To·-chèng-hú ê pān-kong tiong-sim siat tī Sinzyuku. Tang-kiaⁿ-to· pau-koat 26 ê chhī, 23 ê te̍k-pia̍t-khu, 1 ê kūn, 5 ê teng (町), kah 8 ê chhoan.

Tōa Tang-kiaⁿ pau-koat Tang-kiaⁿ-to· kah hù-kīn ê 3 ê koān: Kanagawa, Saitama, Tiba. Chóng-jîn-kháu: 3,341-bān lâng.

Te̍k-pia̍t-khu siu-kái

Bīn-chek: 621 km². Jîn-kháu (2002): 828-bān lâng (pêng-kin 1 km² ū 13,333 lâng). Múi-1-ê te̍k-pia̍t-khu soán chhut ka-kī ê khu-tiúⁿ kah gī-hōe.

Chhī siu-kái

Kūn siu-kái

  • Nisitama
    • Hinohara (檜原村)
    • Hinode (日の出町)
    • Mizuho (瑞穂町)
    • Okutama (奥多摩町)

siu-kái

Hêng-chèng siōng, Izu-tó (伊豆諸島) hun 4 ê "chi-thiaⁿ" (支庁):

  • Hatijô (八丈支庁)
    • Aogasima (青ヶ島村)
    • Hatijô (八丈町)
  • Miyake (三宅支庁)
    • Mikurazima (御蔵島村)
    • Miyake (三宅村)
  • Ogasawara (小笠原支庁)
    • Ogasawara (小笠原村)
  • Osima (大島支庁)
    • Kôzusima (神津島村)
    • Nîzima (新島村)
    • Osima (大島町)
    • Tosima (利島村)

Koan-kong tē-tiám siu-kái

 
Tang-kiaⁿ iā-kéng

Gōa-pō͘ liân-kiat siu-kái

 

Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: Tokyo

Siong-koan tiâu-ba̍k siu-kái