Thn̂g-jiō-pēⁿ

Thn̂g-jiō-pēⁿ (Hàn-jī: 糖尿病; Eng-gí: diabetes mellitus) koh kiò-chò khat-lī he̍k siau-khat-chèng sī bān-sèng ê tāi-siā siat-thái chi̍t-pēⁿ. Chú-iàu goân-in sī thé-lāi î-tó-sò· (insulin) ê kiong-su bô pêng-hêng. It-poaⁿ jīn-ûi sī iû-î ûi-thoân, khoân-kéng, hòa-ha̍k to̍k-sò· kap bî-seng-bu̍t téng-téng in-sò· sio-thè-ōaⁿ éng-hióng, chō-sêng io-chhioh hun-pì î-to-sò· put-chiok, he̍k thé-lāi tùi î-tó·-sò· sán-seng khòng-kī-sèng, chôaⁿ--lâi ín-khí tuì thn̂g-lūi, chí-hông, kap nn̄g-pe̍h-chit ê tāi-siā kòa-gāi.

Thn̂g-jiō-pēⁿ
Thn̂g-jiō-pēⁿ ê phiau-chì.
lūi-pia̍t kap goā-pō͘ chu-goân
I-ha̍k choan-kho	loē-hun-pì-ha̍k
ICD-10	E10–E14
ICD-9-CM	250
MedlinePlus	001214
eMedicine	med/546 emerg/134
Patient UK	Thn̂g-jiō-pēⁿ
MeSH	C18.452.394.750

Chèng-siông-lâng chia̍h-pn̄g-chêng hoeh-thn̂g-ti̍t khah-kē î 120mg/100ml, chia̍h-pn̄g-āu 2-tiám-cheng hoeh-thn̂g-ti̍t khah-kē î 140mg/100ml. Nā-sī khang-pak ê hoeh-thn̂g-ti̍t chhiau-kòe 140mg/100ml 2-kái í-siōng, he̍k-chiá-sī chia̍h-pn̄g-āu 2-tiám-cheng ê hoeh-thn̂g-ti̍t chhiau-kòe 200mg/ml 1-kái ê sî, tio̍h sǹg-sī thn̂g-jiō-pēⁿ. Hoeh-thn̂g-ti̍t nā-sī koân-kòe 180mg/100ml ê sî, jiō-sio̍h lāi-té ē chhut-hiān thn̂g-hūn, chō-sêng lán-só·-kóng ê jiō-thn̂g.

Thn̂g-jiō-pēⁿ thâu-khí-seng tiāⁿ-tiāⁿ bô chèng-chōng, kàu-liáu tiong-kî, boa̍t-kî ē kui-seng-khu ê khì-koan siū-tio̍h khan-thoa, sán-seng chē-chē pèng-hoat-chèng, giâm-tiōng--ê ē tì-sú sí-bông. Kàu 2004-nî ûi-chí, thn̂g-jiō-pēⁿ sī Tâi-oân ê tē-4 tōa sí-bông goân-in.

Koan-hē khah bi̍t-chhiat ê chhin-chiâⁿ ū thn̂g-jiō-pēⁿ ê lâng, khah tōa-kho· ê lâng, tn̂g-kî ho̍k-iōng lūi-kò·-sûn he̍k lī-jiō-che ê lâng, kap ū ko-hoeh-ap, ko-táⁿ-kò·-sûn, ko-jiō-sng ê lâng khah iông-ī tit-tio̍h thn̂g-jiō-pēⁿ.

Thn̂g-jiō-pēⁿ thong-siông bô bêng-hián ê chèng-chōng, it-poaⁿ sī tī chò sin-thé kiám-cha ê sî, chiah hoat-hiān tit-tio̍h thn̂g-jiō-pēⁿ. Thn̂g-jiō-pēⁿ ê chú-iàu chèng-chōng sī saⁿ-to-chèng:

1. kāu-jiō
2. gâu chhùi-ta, lim chúi chē
3. kín iau, chia̍h mi̍h chē

Kî-thaⁿ ê chèng-chōng koh-ū chhin-chhiūⁿ thé-tāng kiám-chió, gâu phî-lô, phôe-hu chiūⁿ, khang-chhùi phàiⁿ siu-sok, ba̍k-chiu bông-bū téng-téng.

Pèng-hoat-chèng

Bān-sèng pèng-hoat-chèng

1. Thòe-hòa-sèng hoeh-kńg ê piàn-hòa:
   1. Tōa-hoeh-kńg pēⁿ-piàn: tōng-me̍h chiu-chōng ngē-hòa, hoeh-kńg ê kńg-piah piàn ngē kap piàn-sèng.
   2. Sió-hoeh-kńg pēⁿ-piàn: bî-hoeh-kńg ê ki-té-mo̍h piàn kāu, kî-tiong io-chí kap ba̍k-chiu sī siāng iông-ī siū siong-hāi ê khì-koan.
2. Ba̍k-chiu ê piàn-hòa: chúi-cheng-thé lô-kia̍k-kia̍k piàn-chiâⁿ pe̍h-lāi-chiòng, sī-bāng-mo̍h siap-hoeh siap cho·-chit-sio̍h, hoeh-kńg cheng-seng, po-lê-thé chhut-hoeh, sī-bāng-mo̍h pak-lî, kap n̂g-pan-pō· chia̍h-chúi téng-téng. Chia lóng-ē chō-sêng sī-le̍k kòa-gāi, giâm-tiōng--ê ē chheⁿ-mê.
3. Pì-jiō hē-thóng ê piàn-hòa: thn̂g-jiō-pēⁿ tì-sú io-chí pēⁿ-piàn ê chú-iàu chèng-chōng sī ko-hoeh-ap, nn̄g-pe̍h-jiō, chia̍h-chúi, io-chí kong-lêng kiám-thòe, kap jiō-to̍k téng-téng.
4. Sîn-keng ê pēⁿ-piàn: sîn-keng ê pēⁿ-piàn hoān-ûi chiâⁿ-khoah, kiông-beh pau-koah sin-khu ta̍k-ê hē-thóng. Siāng-chia̍p-kìⁿ ê pēⁿ-piàn sī tùi-chhìn-sèng chhin-hoān lióng-chhek ê kám-kak sîn-keng, í kha-thúi chiàm siāng-chē, chú-iàu ê chèng-chōng sī chhì-thiàⁿ kap kám-kak koh-iūⁿ.
5. Kám-jiám: thn̂g-jiō-pēⁿ hoān-chiá ê phôe-hu té-khòng-la̍t bái, gâu hoat-seng kio̍k-pō· ê kám-jiám, tiāⁿ-tiāⁿ tī ām-kún, kòe-hīⁿ-khang, kái-piⁿ, kap kha-chioh khòaⁿ--tio̍h. Kha-chioh ê kám-jiám in-ūi hoeh-sio̍h sûn-khoân kòa-gāi, oh-hó, tiāⁿ hoat-seng seⁿ-chhng, chéng-nōa ê hiān-chōng.

Kip-sèng pèng-hoat-chèng

1. Thn̂g-jiō-pēⁿ hun-bê-chèng
2. Kē-hoeh-thn̂g-chèng

Tī-liâu

1. Chia̍h-si̍t khòng-chè
2. Sek-tòng ê ūn-tōng
3. Io̍h-bu̍t tī-liâu

Chia̍h-si̍t khòng-chè

Chia̍h-si̍t khòng-chè ê bo̍k-phiau:

1. Êng-ióng pó·-kip ài ū kàu-gia̍h koh chiâu-choân
2. Î-chhî lí-sióng ê thé-tāng
3. Î-chhî chèng-siông ê hoeh-thn̂g-ti̍t
4. Ī-hông pèng-hoat-chèng ê hoat-seng