Tsou-cho̍k

Tsou (Tsou-cho̍k) sī Tâi-oân ê 1-ê goân-chū-bîn-cho̍k. Mā siá-chò Cou. Cou tī in ê gí-giân lāi-té, tō-sī "lâng" ê í-sù.

Tsou-cho̍k iok-kî-lio̍k ē-tàng hun-chò Pak Tsou-cho̍k kap Lâm Tsou-cho̍k. Pak-tsou-cho̍k sī kóng khiā tī A-lí-sán (阿里山) ê cho̍k-kûn, nā Lâm-tsou-cho̍k sī khiā tī Ko-hiông-chhī Thô-goân-khu ê Saalua-cho̍k kap Namasia-khu ê Kanakanavu-cho̍k. Ki-pún-siōng Lâm-tsou-cho̍k chit-2 kûn ê gí-giân, hong-sio̍k kap chè-lé téng-téng bûn-hòa hiān-siōng kap Pak-tsou-cho̍k lóng ū chiâⁿ-tōa ê cheng-chha. Chia 2 cho̍k hiòng chèng-hú cheng-chhú tē-ūi, āu-bóe Tiong-hoa Bîn-kok chèng-hú chāi i tēng-gī ê goân-chūn bîn-cho̍k lāi-bīn, chiong Lâm Tsou-cho̍k ê Saalua kap Kanakanavu tùi goán-lâi Tsou hia hun--chhut-lâi.

Pak-tsou-cho̍k pún-té ū A-lí-sán tē-khu ê Tfuya, Tapaytt, Inutsu kap Lâm-tâu-kōan Sìn-gī-hiong (信義鄉) Kú-bí-chhun (久美村) ê Luhtu chit-4-ê siā. Chit-4 siā lāi-té ê Inutsu tī 1910-nî-tāi í-keng hòe-sak, nā Luhtu-siā mā in-ūi Ji̍t-pún-lâng kā Bunun-cho̍k chhian-sóa khì hia, choaⁿ-á cho̍k-lâng lú lâi lú chió, jî-chhiáⁿ bān-bān-á sit-khì ka-tī ê bûn-hòa, só͘-í hiān-chhú-sî Pak-tsou-cho̍k tōa-hūn kan-taⁿ kóng Tfuya kap Tapaytt chit-2 siā.

Jîn-kháu lâi khòaⁿ, Tsou-cho̍k-lâng tōa-hūn tòa tī A-lí-sán ( Ka-gī-kōan A-lí-san-hiong ), koh lâi sī Ko-hiông-chhī ê Namasia-khu. Kah 2003-nî ê thóng-kè, lóng-chóng ū 4,000-gōa lâng.

Siā-hōe cho·-chit

Tsou-cho̍k ê lâng jīn-ûi, tio̍h ài ū kuba ( cha-po͘-lâng ê chū-hōe-só͘), ē-tàng pān kui-pō·-lo̍k chè-lé ê siā-lí chiah ū chu-keh hō-chò hosa ( tōa-siā ), mā chiah thang sǹg sī 1-ê ôan-chèng ê chèng-tī-thé.

Tsou-cho̍k ê siā-hōe cho͘-chit ū ē-kha chiah-ê hun-lūi:

• Hosa

Tō-sī tōa-siā, hiān-chhú-sî A-lí-sán ū Tfuya kap Tapangu 2-ê hosa. Hosa sī kúi-ā-ê aemana cho·-sêng--ê.

• Aemana

Tō-sī sī-cho̍k, aemana sī kúi-ā-ê ongo-no-emo ( liân-ha̍p ka-cho̍k ) cho·-sêng--ê, ū ê ū chhin-chiâⁿ ê koan-hē, ū ê bô, m̄-koh kāng 1-ê aemana lāi-té ê lâng bē-sái sio-kè-chhōa.

• Ongo-no-emo

Hàn-gí kóng chò liân-ha̍p ka-cho̍k, che sī kúi-ā-ê jī-sèⁿ ê ka-cho̍k cho·--khí-lâi-ê, in saⁿ-kap ū 1-tè chhân-tē, saⁿ-kap ū 1-tōaⁿ khe-chúi thang lia̍p hî, mā ū 1-ê kiōng-tông ê tai-á-bí chè-sū ê chhù.

• Emo

Kāng 1-ê jī-sèⁿ ê ka-cho̍k.

Ùi ta̍k-ê ongo-no-emo lāi-té ē sóan tiúⁿ-ló chhut-lâi cho·-sêng tiúⁿ-ló hōe-gī, che-sī Tsou-cho̍k pō·-lo̍k siōng-tōa ê chú-chhâi tan-ūi. Peogsi ( thâu-lâng, thâu-bo̍k ) ē chiàu tiúⁿ-ló hōe-gī ê bēng-lēng lâi bun-phiⁿ khang-khòe, hō· ta̍k ê ongo-no-emo ū in ê chek-jīm kap gī-bū.

Pō·-lo̍k lāi-té ê tiōng-iàu jîn-bu̍t

Tsou-cho̍k bô kai-ki̍p chè-tō͘, m̄-koh pō·-lo̍k lāi-té ū kúi-ê tiōng-iàu jîn-bu̍t.

• Peogsi

Tō-sī thâu-bo̍k, peogsi sī kò·-tēng 1-ê ka-cho̍k teh thôan-ūi--ê.

• Eozomu

Chiàn-cheng kap chhut-chhó ê chí-hui-koaⁿ, ū-tang-sî-á tō-sī peogsi, nā chiàn-cheng chiâⁿ chia̍p ū, tō ē ū kúi-ā-ê eozomu.

• Maotana

Ióng-sū, tō-sī tī chiàn-cheng lāi-té ū te̍k-sû kong-lô ê cho̍k-lâng.

Chit-má thôan-thóng ê kè-ta̍k-koan kap siā-hōe chè-tō͘ lóng khì hō· hêng-chèng thé-hē tāi-thè, kan-taⁿ tī thôan-thóng chè-lé ê sî, peogsi, eozomu ê ka-cho̍k tē-ūi chiah khah khòaⁿ ē chhut--lâi. Taⁿ bô chiàn-cheng--ah, eozomu kap maotana mā beh bô--ah, m̄-koh ka-cho̍k tíuⁿ-ló ê tē-ūi iû-gôan chin kôan, siàu-liân-lâng tùi sī-tōa ê chun-chhûn m̄-nā sī piáu-hiān tī bûn-hòa niā-tiāⁿ, pō͘-pêng seng-o̍ah tō khòaⁿ ē chhut--lâi.