Kok-chióng ê sò͘
Ki-pún

Iân-sin

Kî-thaⁿ

 = 3.141592653…
 = 2.718281828…
 = 

Chū-jiân-sò͘ 自然數 sī siōng ki-pún ê sò͘-ba̍k, ū lâng kóng sī chiàⁿ-ê chéng-sò͘ hō-chò chū-jiân-sò͘, mā ū lâng kā lêng mā sǹg-chāi-lāi. It-poaⁿ lâi kóng gián-kiù sò͘-lūn ê lâng bô kā 0 sǹg-chāi-lāi, gián-kiù chi̍p-ha̍p-lūn iah-sī tiān-náu kho-ha̍k ê lâng ōe kā 0 sǹg-chāi-lāi.

Chū-jiân-sò͘ ê lō͘-iōng chú-iàu sī the̍h-lâi sǹg mi̍h-kiāⁿ ê sò͘-liōng, he̍k-chiá-sī the̍h-lâi pâi sūn-sū. It-poaⁿ ēng N iah-sī chò chū-jiân-sò͘ ê phiau-kì.

Chèng-sek ê tēng-gī

siu-kái

Chū-jiân-sò͘ ōe-tàng ēng Peano kong-siat lâi tēng-gī. Chū-jiân-sò͘ sī 1-ê bô chīn-pōng ê chi̍p-ha̍p

  • Ū 1-ê sêng-oân hō-chò 0
  • Jīm-hô 1-ê sêng-oân a lóng ōe-tàng tī chū-jiân-sò͘ lāi-tóe chhōe-tio̍h i-ê siong-sio̍k-chiá, kì-chò S(a).
  • Chhōe-bô 1-ê sêng-oân ê siong-sio̍k-chiá sī 0.
  • Bô-kâng ê sêng-oân, in-ê siong-sio̍k-chiá tō bô-kâng: nā ab tiāⁿ-tio̍h S(a) ≠ S(b).
  • Jīm-hô 1-ê sêng-oân a ū-·ê sèng-chit, nā-sī-kóng tiāⁿ-tio̍h i-ê siong-sio̍k-chiá S(a) mā ài ū chit-ê sèng-chit, jî-chhiáⁿ 0 koh ū chit-ê sèng-chit, nā án-ne só͘-ū ê chū-jiân-sò͘ tō lóng ū chit-ê sèng-chit. Chit-tiâu kong-siat sī kóng sò͘-ha̍k kui-la̍p-hoat ōe-tàng ēng tī chū-jiân-sò͘.

Sèng-chit

siu-kái

Ka-hoat

siu-kái

Chū-jiân-sò͘ ê ka-hoat ēng (recursion) lâi tēng-gī:

  1. a + 0 = a
  2. a + S(b) = S(a) + b

Koh lâi tō khì chhōe siáng-ê siong-sio̍k-chiá sī b, ēng tē-2-tiâu it-tı̍t sǹg-·lo̍h-khì, kàu-bóe-·á tē-1-tiâu tō ōe-tàng ēng.

Kú 1-ê te̍k-pia̍t ê lē. Nā-sī kā S(0) tēng-gī chò 1, án-ne S(a) = S(a) + 0 = a + S(0) = a + 1.

Chiàu chit-ê tēng-gī, (N, +) chiâⁿ-sêng 1-ê ū tan-ūi-goân 0 ê poàⁿ-kûn.

Sêng-hoat

siu-kái

Chū-jiân-sò͘ ê sêng-hoat mā-sī ēng (recursion) lâi tēng-gī:

  1. a × 0 = 0
  2. a × S(b) = (a × b) + a

Kú 1-ê te̍k-pia̍t ê lē. a × 1 = a ×S(0) = a. Só͘-í 1 sī chū-jiân-sò͘ ê seng-hoat tan-ūi-goân. (N, ×) mā chiâⁿ-sêng 1-ê ū tan-ūi-goân ê poàⁿ-kûn.