Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ
	Jī-jī-pat Toā-tô͘-sat
Sî-kan	1947 nî 2 goe̍h 27 ji̍t－5 goe̍h 16 ji̍t
Tē-tiám	Tâi-oân
Chhiong-tu̍t-hong
Tâi-oân khòng-gī-chiá	Tiong-hoâ Bîn-kok chèng-hú
Sí-siong
5,000–28,000

Jī-ji-pat Sū-kiāⁿ/Jī-jī-pat Toā-tô͘-sat (228 Sū-kiāⁿ), piáu-bīn-siōng khòaⁿ-khì-lâi sī chi̍t-tiûⁿ 1947 nî 2 go̍eh 27 hoat-seng tī Tâi-pak ê koaⁿ-bîn kiu-hun, sī kong-bē-kio̍k cha-chi̍p-oân chhú-tē cháu-su hun sò ín-khí. M̄-koh, sū-kiāⁿ ê pok-hoat ū i pōe-āu ê gôan-im. Ki-pún-siōng ē-sái khòaⁿ-chò sī chāi-tē ê tâi-ôan-lâng kap kok-bîn-chèng-hú phài-lâi chiap-siu Tâi-ôan ê gōa-séng-lâng ê chi̍t-tiûⁿ chok-kûn chhiong-tu̍t. 228 Sū-kiāⁿ ê hoat-seng, tùi āu-lâi Tâi-ôan tok-li̍p ūn-tōng ū chin-tōa ê éng-hióng.

Sū-kiāⁿ ê keng-kè

1947 nî 2 go̍eh 27 ji̍t, Tâi-ôan-séng Choan-bē-kio̍k ê cha-chı̍p-oân Pò͘ Ha̍k-thong (傅學通) la̍k lâng kap 4 ê kéng-chhat, tī Tâi-pak-chhī lâm-kiaⁿ-se lō͘ ê Thian-má Tê-pâng (Hiān-chhú-sî ê Iân-pêng-pak-lō͘) thâu-chêng, chau-that bē su-hun ê sì-cha̍p hè kóaⁿ-hū Lîm-kang Māi (林江邁), tī sio-chìⁿ è kòe-têng-tiong, Lîm hū-jîn-lâng hō͘ chhèng phah-tio̍h thâu-khak lâu-hoeh, piⁿ-a ê cha-bó-kiáⁿ mā kiaⁿ-ka leh háu. Khòaⁿ-tio̍h ê chhī-bîn khì-phut-phut, soah ka cha-chı̍p-oân pau-khì--lâi. Pò͘ cha-chı̍p-oân kap chò-hóe ê lâng khui chhèng kèng-kò, put-hēng gō͘-sat tu-hó tī lâu-kha khòaⁿ-lāu-jia̍t ê chhī-bîn Tân Bûn-khe (陳文溪). Lia̍h-kông ê kûn-chiòng tī hit mî sui-sî ka kèng-chhat-kio̍k pau-khì--lâi, iau-kiû ài pān hiong-chhiú, m̄-koh lóng bô tit-tio̍h móa-ì ê tap-àn. Tē jī kang khai-sí, Tâi-pak-chhī pā-kang, pā-chhī, chèng-lâng hiòng Hêng-chèng Tiúⁿ-koaⁿ Kong-sū (行政長官公署) chhéng-gōan, sī-ui. Chin put-hēng koh hoat-seng kong-sū ê ùi-peng khui-chhèng, chò-sêng siong-bông, bîn-chióng ê sim-chêng lú-lâi-lú kek-hùn. Tio̍h án-ne, àn 3 go̍eh chhe it khí, po̍k-hoat chôan-tó-sèng ê hóan-khòng chèng-hú sū-kiāⁿ.

Siū-kì ê kûn-chiòng chū-chi̍p tī Tâi-pak-chhī chhī tiong-sim.

Chi̍t-kóa lân-san ê po̍k-tōng bô-sǹg, chia-ê hóan-khòng sū-kiāⁿ ē-sái kóng chú-iàu àn nn̄g-tōa lō͘-sòaⁿ leh kiâⁿ: Tē it-chióng sī Chèng-tī kau-sia̍p lō͘-sòaⁿ; tē jī-chióng sī Bú-chong khòng-cheng lō͘-sòaⁿ. Tī chi̍t-hong-bīn, Tâi-pak kap kî-tha só͘-chāi ê bîn-ì tāi-piáu kap siā-hōe miâ-liû, sū-sin, hun-hun cho͘-sêng Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ Chhú-lí Úi-ôan-hōe (kán-chheng Chú-úi-hōe) kap Hêng-chèng tióng-koaⁿ Tân Gî (陳儀) hia̍p-siong, tâm-phòaⁿ, jī-chhiáⁿ tùi Tâi Gî thê-chhut tāi-pó͘ tham-koaⁿ hùi-tû Hêng-chéng-tióng-koaⁿ Kong-sū, si̍t-hêng chū-tī, tī hêng-chèng, su-hoat, kun-sū kok hong-bīn iōng Tâi-ôan-lâng téng-téng ê iau-kiû. Lēng-gōa chi̍t-bīn, tī Tâi-tiong, Ka-gī, Táu-la̍k, Ko-hiông, Hoa-liân chia-ê só͘-chāi, chhut-hiān chi̍t-kóa bîn-kan le̍k-liōng khai-sí siu-kiáu chhèng-ki, cho͘ bîn-peng, iōng bú-le̍k khòng-cheng. Tiong-ng siōng chhut-miâ ê sī chêng Tâi-kiōng léng-siù Siā Soat-hông tī Tâi-tiong ê 27 Pō͘-tūi.

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê goân-hiong

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ tī Tâi-oân it-tit sī bē-sái thó-lūn ê tê-bok, kàu 1987 nî chiah ū lâng káⁿ kong-khai thó-lūn. Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê goân-hiong mā lóng bô lâng káⁿ kóng. 1987 nî Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ 40 chiu-nî, iû Tīⁿ Lâm-iông (鄭南榕) Tân Éng-heng (陳永興) kap Lí Sèng-hiông (李勝雄) téng lâng só͘ hoat-khì ê Jī-jī-pat Kong-gī-hô-pêng ūn-tōng, Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ chiah ē-tàng kong-khai thó-lūn. Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê chek-līm būn-tê it-tit lóng bô lâng káⁿ kóng. Tī 1947 nî IûⁿLiàng-kong (楊亮功) kap Hô Hàn-bûn (何漢文) ê pò-kò kóng Sū-kiāⁿ sī Tâi-oân ê po̍k-bîn lâi chò-sêng ê. Kong-gī-hô-pêng ūn-tōng chhui-sak liáu-āu tī 1992 nî Hêng-chèng-īⁿ ê Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ tiâu-cha pò-kò chiū bô kóng sī 「po̍k-bîn」lo͘h. 2003 nî iû Châi-thoân-hoat-lîn Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ Kì-liām Ki-kim-hoē lâi chò Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê chek-līm kui-siok bûn-tê. Kin-kú kong-khai ê chu-liāu kap siū-lān-chiá ka-sio̍k ê chhái-hóng, Tī 2005 nî oân-sêng pò-kò chí chhut: Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê goân-hiong (choè-toā chek-līm-chiá) sī Kok-bîn-chèng-hú Chú-sek Chiúⁿ Kài-se̍k (蔣介石).

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê éng-hióng

Hit tong-sî tī Liân-ha̍p-kok ho̍k-bū ê Dr. M. Ottsen tī Tâi-lâm chhin ba̍k-chiu khòaⁿ-tio̍h Kok-bîn-tóng ê kun-tūi tī chúi-lêng-chhia téng kè-siat ki-koan-chhèng

Kin-kù Lí Siáu-hong (李筱峰) ê gián-kiù, tī chit-pái sū-kiāⁿ chi-tiong, bô-lūn sī chèng-tī kau-sia̍p lō͘-sòaⁿ, iah-sī bú-chong khòng-cheng lō͘-sòaⁿ, in thê-chhut ê sò͘-kiû, ka-nā kàu Ko-tō͘ chū-tī niā-niā. Tī kok-ka jīn-tông chit-iân, ki-pún-siōng iû-gôan í Tōa Tiong-kok, pēng-bô Tâi-ôan To̍k-li̍p ê iau-kiû. M̄-koh, tī chit-pái ê sū-kiāⁿ liáu-āu, in-ùi Kok-bîn-tóng chèng-hú chân-khok-ê thâi-sí chin-chē Tâi-ôan-lâng, tâi-ôan-lâng kap tiong-kok-lâng keh-hek na lâi na chhim. Tâi-ôan-lâng siūⁿ-beh tui-kiû ka-kī chi̍t-ê to̍k-li̍p kok-ka ê siūⁿ-hoat, soah chiām-chiām sán-seng. Ē-sái kóng, Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ sī Tâi-oân to̍k-li̍p ūn-tōng ê khí-tiám. Bí-kok ha̍k-chiá Meisner bat án-ne piáu-sī: "Jī-jī-pat chit-ê sū, m̄-nā sī hái-gōa liû-bông ê Tâi-ôan to̍k-li̍p thôan-thé ê kháu-hō, jī-chhiaⁿ sī chi̍t-ê hòan-khí só͘-ū Tâi-ôan-lâng kó-jîn pi-chhám keng-giām ê chi̍t-ê 象徵." Tâi-ôan chok-ka Lí Kiâu (李喬) mā bat án-ne piáu-sī:

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ sī Tâi-ôan le̍k-sú téng-koân, sí-siong siōng chē siōng pī-chhám, éng-hióng siōng tōa, siōng chhim ê le̍k-sú sū-kiāⁿ. Jī-jī-pat í-kēng piàn-chò Tâi-ôan-lâng kiōng-tông ê ok-bāng, cho̍k-kûn kiōng-tông ê chhiâm-ì-sek; Tâi-ôan-lâng ê ì-sek, cheng-sîn, chêng-chhò, jîn-kang hêng-siāng, jîn-seng lí-sióng, gē-su̍t chhòng-chò, kè-ta̍t-koan téng-téng, lóng ún-ún pau-ū Jī-jī-pat ê in-sò͘ chāi-lāi.

Jī-jī-pat Sū-kiāⁿ ê siū-lān-chiá

Goā-pō· liân-kiat

Tī Wikimedia Commons téng ê siong-koan tóng-àn: 228 Incident of Taiwan, 1947