Nobel Chióng
Tit-tio̍h Nobel Chióng (ia̍h Nobel Siúⁿ) ē-sái kóng sī sè-kài kong-jīn siāng-kài ū êng-kng ê o-ló. Chit ê chióng pan hō͘ tùi siā-hōe ū te̍k-sû kòng-hiàn ê lâng. Hoat-khí-jîn sī Alfred Nobel; i sī Sūi-tián-kok ê kang-gia̍p-ka, mā sī dynamite ê hoat-bêng-jîn. I tùi i ê hoat-bêng-phín hō͘ lâng tòng-chò bú-khì kám-kak sit-bōng, só͘-í hi-bāng ē-tàng po-siúⁿ tùi jîn-lūi ū kòng-hiàn ê lâng. I tī 1895 nî 11-goe̍h 27 tī Pa-lí ê Sūi-tián Ná-ui Club chhiam i ê chhiú-bóe-jī.
| Nobel Chióng | |
|---|---|
| Tùi-siōng |
Bûn-ha̍k Bu̍t-lí-ha̍k Hô-pêng Hòa-ha̍k Keng-chè Kho-ha̍k Seng-lí-ha̍k kap I-ha̍k |
| Kok-ka |
 Sūi-tián Ná-ui |
| Khai-sí |
1901 nî 1969 nî (Keng-chè-ha̍k Chióng) |
| Koaⁿ-hong bāng-chām | http://nobelprize.org |
1901 nî kí-pān thâu-1-pái ê pan-chióng tián-lé, tē-tiám tī Stockholm ê Kū Hông-sek Im-ga̍k Ha̍k-īⁿ. Liáu-āu kái iû Sūi-tián ê Cha-po͘-ông chèng-sek pan-chióng. Chióng ê úi-oân-hōe, ki-kò͘ tī ta̍k-nî ê 10-goe̍h sûi-ê-á hoat-piáu hit nî-tang ê ti̍t-chióng-jîn. Tī 12-goe̍h 10 (Nobel pia̍t-sè ê ji̍t) chèng-sek pan-chióng.
Múi-1-ê Nobel Chióng pau-koat tio̍h 1 pit chióng-kim, hiān-chú-sî iok-lio̍k ta̍t 1-chheng-bān Sūi-tián krona (3-chheng-gōa-bān Tâi-phiò). Goân-thâu ê ì-sù sī hi-bāng ti̍t-chióng-jîn ē-tit-thang khùiⁿ-oa̍h chiap-sòa chò in ê khang-khòe. Chóng--sī, bē-chió lâng tio̍h-chióng ê sî-chūn í-keng sī thoè-hiu liáu-āu ah.
Chióng ê hāng-bo̍k
siu-káiChióng hun ē-kha chit kúi ê léng-he̍k:
- Bu̍t-lí-ha̍k (Sūi-tián Hông-ka Kho-ha̍k-īⁿ koat-tēng--ê)
- Hòa-ha̍k (Hông-sek Sūi-tián Kho-ha̍k-īⁿ koat-tēng--ê)
- Seng-lí-ha̍k a̍h-sī I-ha̍k (Karolinska Gián-kiù-só· koat-tēng--ê)
- Bûn-ha̍k (Sūi-tián Gián-kiù-īⁿ koat-tēng--ê)
- Hô-pêng (Ná-ui Kok-hōe chí-phài ê úi-oân-hōe koat-tēng--ê)
Tī 1968 nî Sūi-tián Gîn-hâng hoat-khí 1 ê sin chióng, hō·-chò "Alfred Nobel Keng-chè Kho-ha̍k Kì-liām-chióng", it-poaⁿ kán-chheng Nobel Keng-chè-ha̍k Chióng, tio̍h-chióng miâ-toaⁿ mā sī iû Hông-sek Sūi-tián Kho-ha̍k-īⁿ koat-tēng. Chóng--sī, in-ūi Nobel ê ûi-chok bô kóng-tio̍h chit hāng, mā bô chhut-chîⁿ, i ê ka-siok kàu-taⁿ bô jīn-ûi che sī Nobel Chióng ê kî-tiong 1 hāng. Tī 1995 nî chú-pān tan-ūi koat-tēng Keng-chè Chióng ê hiō-soán-jîn èng-kai pau-koat tùi kok-chióng siā-hōe kho-ha̍k ū kòng-hiàn ê lâng.
Chham-khó
siu-káiGōa-pō͘ liân-kiat
siu-kái- Nobelprize.org - Koaⁿ-hong
- Hông-sek Sverige Kho-ha̍k-īⁿ ê Nobel Úi-oân-hōe Archived 2006-10-08 at the Wayback Machine.
- Karolinska Institute ê Nobel Úi-oân-hōe Archived 2004-08-04 at the Wayback Machine.
- Sverige Academy
- Norge Nobel Úi-oân-hōe Archived 2013-10-13 at the Wayback Machine.
- Nobel Chióng Internet Archive - hui-koaⁿ-hong
- Nobel Chióng tek-chú ê lia̍t-toaⁿ