Nazi Tek-kok

Nazi Tek-kok (Tek-gí: NS-Staat) mā hō-chò Tē-saⁿ Tè-kok (Hàn-jī:第三帝國,Tek-gí:Drittes Reich), sī tùi Tek-kok tī Adolf Hitler kap i-ê Nazi Tóng tī 1933 kàu 1945 ê thóng-tī sî-kî ê it-poaⁿ thong-chheng.

Tek-ì-chì Kok (1933–1943) Deutsches Reich Tāi Tek-ì-chì Kok (1943–1945) Großdeutsches Reich
1933 nî–1945 nî
kî-á bûn-chiong
Kok-koa: Das Lied der Deutschen "Tek-kok-lâng ê koa" Horst-Wessel-Lied "Horst-Wessel ê koa"
Siú-to͘	Berlin
Koaⁿ-hong gí-giân	Tek-gí
Chèng-hú	It-tóng-chè
Le̍k-sú
• Kiàn-li̍p	1933 nî
• Pang-hoāi	1945 nî

Li̍k-sú

puē-kíng

Tē-it-chhù Sè-kài Tāi-chiàn kiat-sok liáu-āu, Tek-kok ê king-tsè siū-tò hui-siông tuā ê íng-hióng, jîn-bîn sîng-siū tio̍h tsin tuā ê sún-sit kah hū-tam.

He sī in-uī tī-leh chiàn-āu sin kiàn-li̍p ê Ui-má kiōng-hô-kok (Hàn-jī:威瑪共和國, Tek-gí:Weimarer Republik) in tsin pháinn-sîng-siū tuì 1919 nî sóo tshiam-tīng ê Versailles Tiâu-iok tiong sóo iau-kiû ê kuân-kè puê-siông, sóo-í Ui-má tsìng-hú khai-sí tāi-liōng ê ìn Gîn-phiò lâi hîng-tsînn kah puê-tsuē, kiat-kó suah tsō-sîng kok-lāi ê king-tsè hūn-luān, sīm-tsì sī tshut-hiān tio̍h uī-tio̍h beh tshiúnn niû-si̍t suah-lâi sio-phah ê tsōng-hóng huat-sing.

Āu-lâi tī-leh 1923 nî 1 goe̍h, in-uī Tek-kok bô-huat-tōo tī-leh iau-kiû ê sî-kan lāi uân-sîng puê-siông, sóo-í Hoat-kok tio̍h-án-ne tsioh-kháu lâi tshut-ping tsiàm-niá Tek-kok ê Ruhrgebiet kang-gia̍p-khu, tsō-sîng Tek-kok ê king-tsè tsìn-tsi̍t-pōo lâi ok-huà.

Nazi Tóng ê tshut-hiān

"Kok-ka-siā-hōe-chú-gī Tek-ì-tsì Lô-tōng-chiá-tóng" (kán-tshing "Nazi Tóng"), in sī tsi̍t-ê uì 1919 nî tshut-hiān ê sin tsìng-tóng "Tek-kok Kang-lâng tóng" lâi kái-tsoo ê ki̍k-iū-phài tsìng-tóng.

Tsit-ê tóng ê iau-kiû sī beh huì-tû Versailles Tiâu-iok koh-ū kái-sàn Ui-má tsìng-hú, pīng-tshiánn in koh-ū hui-siông kiông-lia̍t ê huán-iû-thài tsú-gī hām huán-Bolshevik tsú-gī ê su-sióng.

Nazi Tóng in siūnn-beh lâi kiàn-li̍p tsit-ê kiông-ngē ê Tiong-iong chèng-hú, iáu-ū siūnn-beh khui-khuah Jió-bān-lâng ê sing-tsûn-khong-kan, koh-ū beh tī-leh Chéng-cho̍k ê ki-tshóo-siōng kiàn-li̍p bîn-tso̍k-kiōng-tông-thé, koh-ū the̍h--tiāu Iû-thài-lâng ê kong-bîn-sin-hūn hām khuân-li̍k, koh-ū beh tuì in tsip-hîng Chéng-cho̍k bia̍t-choa̍t ê hîng-tōng.

1929 nî 10 gue̍h 24 ji̍t, Bí-kok tshut-hiān giâm-tiōng ê kóo-tshī pang-puânn, tuì Tek-kok ê king-tsè mā tsō-sîng tsin-tuā ê íng-hióng, ū sòo-pah-bān-lâng sit-khì khang-khuè, Nazi Tóng tio̍h thàn tsit-ê sî-ki lâi suan-thuân ka-tī, koh ū tah-ìng bîn-tsiòng kóng in ē tiông-sin kái-siān king-tsè koh ū kàng-kē jîn-bîn sit-gia̍p-sòo, tī hit-ê sî-tāi ū tsin-tsē bîn-tsiòng siong-sìn in ē-tàng kā kok-ka ê tia̍t-sū khue-ho̍k kàu í-tsá ê tsuí-tsún, mā ē-thang pîng-sūn siā-huē ê hūn-luān, koh ē-sái pang-tsōo kok-ka tiông-thâu khiā--khí, khue-ho̍k kàu kuè-óng ê tāi-kok-tē-uī.

Tī 1932 nî 7 gue̍h ê Tek-kok kok-huē suán-kí ê kiat-kó, Nazi Tóng tit-tio̍h 230 ê si̍k-tshù, iânn-tio̍h 37.4% ê suán-phiò, tsiânn-tsò kok-huē ê tē-it-tuā-tóng.