Sù-chhoan-séng

(Tùi Sù-chhoan choán--lâi)

Sù-chhoan-séng (四川省; Sù-chhoan-ōe: Si3cuan1sen4, IPA: [sɿ213tsʰuan55sən53]) sī Tiong-kok Sai-lâm tē-khu ê chi̍t-ê séng, kán-chheng Chhoan (川) ia̍h sī Sio̍k (蜀) séng-hōeSêng-to͘-chhī.

Sù-chhoan-séng
四川省
—  Séng  —
Goân-bûn choán-siá
 - Hàn-jī 四川省 (Sù-chhoan-séng)
 - Kán-chheng 川, 蜀 (Chhoan, Sio̍k)
 -  
Sù-chhoan-séng ê só͘-chāi. ê uī-tì
Sù-chhoan-séng ê só͘-chāi. ê uī-tì
Sù-chhoan-séng ê só͘-chāi.
Keng-hūi-tō͘: 30°08′N 102°56′E / 30.133°N 102.933°E / 30.133; 102.933
Siú-hú
(kap siāng-toā siâⁿ-chhī)
Sêng-to͘-chhī
Hêng-chèng khu-he̍k 21 ê tē-kip, 181 ê koān-kip, 5011 ê hiong-kip
Chèng-hú
 - Séng-úi Su-kì Wang Dongming
 - Séng-tiúⁿ Yin Li
Bīn-chek [1]
 - Lóng-chóng 485,000 km2
Jîn-kháu (2013)[2]
 - Lóng-chóng 81,100,000 lâng
 - Bi̍t-tō͘ 167.2/km2
Jîn-kháu thóng-kè
 - Bîn-cho̍k kò͘-sêng Hàn-cho̍k - 95%
Î-cho̍k - 2.6%
Chōng-cho̍k - 1.5%
Kiuⁿ-cho̍k - 0.4%
 - Giân-gú ia̍h hong-giân
GDP (2016) CNY 3.27 trillion
USD 492.01 billion (tē 9 miâ)
 • múi lâng CNY 39,835
USD 5,999 (tē 25 miâ)
 • cheng-tióng
HDI (2014) 0.720[3] (ko) (tē 23 miâ)
Bāng-chām www.sichuan.gov.cn

Le̍k-sú siu-kái

 
Sam-seng-tui Ûi-chek chhut-thó͘ ê chheⁿ-tâng siáu-kúi-á-khak

Sú-chiân sî-tāi kap Sian-chîn siu-kái

Kī-kin 200 bān nî chêng ê Kū-chio̍h-khì Sî-tāi, Sù-chhoan tō ū jîn-lūi teh oa̍h-tāng.[4] Kī-kin 1 bān nî chìn-ji̍p Sin-chio̍h-khì Sî-tāi. Bo̍k-chêng í-keng hoat-hiān 200 gōa ê ûi-chek, kî-tiong siōng tiōng-iàu ê sī Pó-tun Bûn-hòa (寶墩文化), Sam-seng-tui Bûn-hòa (三星堆文化).

Kī-kin 4000 nî, chìn-ji̍p Chheⁿ-tâng-khì Sî-tāi, kiàn-li̍p ū lô͘-lē chè-tō͘ ê Kó͘-sio̍k Ông-kok (古蜀王國), kap Tiong-goân ê Siong, Chiu pêng-hêng chûn-chāi. Kó͘-sio̍k Ông-kok ū Chhâm-chông (蠶叢)、Pek-koàn (柏灌), Hî-hû (魚鳧), Tō͘-ú (杜宇) téng-téng sī-cho̍k kiàn-li̍p ê ông-tiâu. Siōng bóe chi̍t-ê ông-tiâu sī Pih-lêng (鱉靈) kiàn-li̍p ê Khai-bêng Ông-tiâu (開明王朝). Lēng-gōa, chū Se Chiu chá-kî khai-sí, Sù-chhoan Phûn-tē tang-pō͘ mā ū chu-hô͘ kok Pa-kok (巴國). Pa, Sio̍k nn̄g tē ê bûn-hòa mā hō͘-siong éng-hióng, thàu-lām, lo̍h-bóe hêng-sêng só͘-ūi ê Pa-sio̍k Bûn-hòa (巴蜀文化).[5]

Se-goân-chiân 316 nî, Chîn-kok bia̍t Kó͘-sio̍k kap Pa-kok,[6] siat-li̍p Sio̍k-kūn (蜀郡).

Chîn chì Lâm-pak-tiâu siu-kái

Sûi-tông chì chheng siu-kái

Kīn-tāi siu-kái

Hiān-tāi siu-kái

1952 nî thiat-siau thiat-siau 4-ê hêng-sù-khu, sêng-li̍p Sù-chhoan-séng. 1955 nî, thiat-siau Se-khong-séng, Kim-soa-kang í tang ê só͘-chāi ōe-kui Sù-chhoan-séng.

Tē-lí siu-kái

Tē-hêng siu-kái

Sù-chhoan-séng ê sai-sì chú-iàu sī Chheng-Chōng Ko-gôan, tang-sì chú-iàu sī Sù-chhoan Phûn-tē. Séng-lāi ê tēng-hêng í soaⁿ-tē ûi chú, chiám 77.1%.[7]

Sù-chhoan kéng-lāi ê soaⁿ-lêng ū:

Choân-séng siōng koân ê só͘-chāi sī Tōa-soat-soaⁿ ê Kòng-ka-soaⁿ (貢嘎山), hái-poa̍t 7,514 m.

Chúi-bûn siu-kái

Sù-chhoan-séng lâi tōa-to-sò͘ (97.02%) ê hô-chhoan sio̍k-tī Tiông-kang liû-he̍k, chhūn--ê (2.98%) tio̍k-tī Hông-hô liû-he̍k.[5]

Khì-hāu siu-kái

Hêng-chèng-khu siu-kái

Sù-chhoan-séng ū 1-ê hù-séng-kip-chhī, 17-ê tē-kip-chhī, 3-ê chū-tī-chiu.

Jîn-kháu siu-kái

Bûn-hòa siu-kái

Chham-khó siu-kái

  1. "Doing Business in China - Survey". Ministry Of Commerce - People's Republic Of China. 5 August 2013 khòaⁿ--ê. 
  2. "Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census [1] (No. 2)". National Bureau of Statistics of China. 29 April 2011. goân-loē-iông tī 27 July 2013 hőng khó͘-pih. 4 August 2013 khòaⁿ--ê. 
  3. 《2015中国人类发展报告》 (PDF) (ēng Hôa-gí). United Nations Development Programme China. 2015. 2014-05-14 khòaⁿ--ê. 
  4. "Paleolithic site excavated in southwest China" (ēng Eng-gí). Xinhua. 2023-01-11. 
  5. 5.0 5.1 四川省地方志编纂委员会 (2003-03). 四川省志•卷首. 方志出版社. ISBN 7-80122-933-9. 
  6. 常璩 《華陽國志·卷三·蜀志》
  7. 游世龙 (2014年1月). 游世龙, pian. 四川地图集 (第二版 pán.). 成都地图出版社. p. 12. ISBN 9787807045649.