Portal:Sò͘-ha̍k

Sò͘-ha̍k Mn̂g-kháu-ia̍h

Sò͘-ha̍k sī tùi sò͘-bo̍k, sò͘-liōng, khong-kan, kò͘-chō, kap piàn-hòa ê gián-kiù. Sò͘-ha̍k tī thong sè-kài chē chióng hun-iá lóng hông sú-iōng chò chi̍t khoán tiōng-iàu ki-pún ê ke-si, pau-koat chū-jiân kho-ha̍k, kang-têng, i-ha̍k, kap siā-hōe kho-ha̍k. Èng-iōng sò͘-ha̍k, sī sò͘-ha̍k lāi-bīn ê hun-ki, choan-bûn koan-sim tī sò͘-ha̍k tì-sek ùi kî-tha hun-iá ê lī-ēng, khé-hoat jî-chhiá chè-chō sin sò͘-ha̍k hoat-kiàn ê lō͘-iōng, ū-sî koh niá-chhōa chhut kui-ê sin sò͘-ha̍k ha̍k-būn ê hoat-tián, pí-lūn thóng-kè-ha̍k kap gém lí-lūn. Sò͘-ha̍k mā chiông-sū tī sûn-chùi sò͘-ha̍k, he̍k-chiá kóng ūi tio̍h sò͘-ha̍k chhòng sò͘-ha̍k, bô khó-lū jīn-hô èng-iōng. Sûn-chùi kap èng-iōng ê sò͘-ha̍k chi kan bô chheng-chhó ê kài-sòaⁿ, goân-té ê si̍t-chok èng-iōng mā tiāⁿ sī sûn-chùi sò͘-ha̍k hông hoat-kiàn ê lâi-goân.

Têng kéng kòe-soán hāng-bo̍k (piàⁿ-chheng)

Kòe-soán ê bûn-chiuⁿ

Chū-jiân-sò͘ sī siōng ki-pún ê sò͘-ba̍k, chi̍t khoán kóng-hoat sī ài chiàⁿ chéng-sò͘ chiah hō chò chū-jiân-sò͘, mā ū chi̍t khoán sī kā lêng (0) mā sǹg chāi-lāi. It-poaⁿ lâi kóng, gián-kiù sò͘-lūn ê lâng bô kā 0 sǹg chāi-lāi, gián-kiù chi̍p-ha̍p-lūn iā tiān-náu kho-ha̍k ê lâng ē kā 0 sǹg ji̍p. Chū-jiân-sò͘ ê lō͘-iōng chú-iàu sī ēng lâi sǹg mi̍h-kiāⁿ ê sò͘-liōng, he̍k-chiá-sī the̍h lâi pâi sūn-sū. It-poaⁿ ēng N iah-sī $\mathbb {N}$ chò chū-jiân-sò͘ ê phiau-kì.

Kòe-soán ê iáⁿ-siōng

Credit: JuPitEer

Pythagoras tēng-lí ê chi̍t khoán phó͘-thong-hòa: ēng ti̍t-kak saⁿ-kak-hêng ê saⁿ pêng ōe chhut chiàⁿ gō͘-kak-hêng iā jīn-hô beh-kâng ê hêng-thé, thang sán-seng A + B = C ê koan-hē (A, B, C sī saⁿ-ê hêng-thé ê biān-chek).

Kòe-soán ê jîn-bu̍t

R. A. Fisher (1890 nî 2 goe̍h 17 ji̍t - 1962 nî 7 goe̍h 29 ji̍t) sī Eng-lân ê thóng-kè-ha̍k-ka kiam seng-bu̍t-ha̍k-ka, i sī hiān-tāi thóng-kè-ha̍k ê sian-chìn chi it. Fisher ū koân-tō͘ ê kīn-sī, siàu-liân-sî to̍h hoat-tián chhut bô su-iàu chóa-pit lâi kái-koat sò͘-ha̍k būn-tê ê lêng-le̍k. Tha̍k Cambridge Tāi-ha̍k ê sî, i chin siū Charles Darwin ê lí-lūn kap tng hông têng-sin gián-kiù ê Mendel ûi-thoân-ha̍k éng-hióng. Fisher ti 1927 nî ê thóng-kè-ha̍k tì-chok Gián-kiù Kang-chok-chiá ê Thóng-kè Hong-hoat (Statistical Methods for Research Workers) sī kho-ha̍k gián-kiù hong-hoat le̍k-sú tang-tiong tiōng-iàu ê chok-phín.

Lí kám chai-iáⁿ...

• ... he nā kā kán-tan ê khong-kan sió oan-khiau--chi̍t-ē koh liâm chò-hoé thang sán-seng chi̍t khoán kiò chò to-iūⁿ-thé (tô͘) ê sò͘-ha̍k khong-kan?
• ... he siang-tan-ūi ê khài-liām thang lī-ēng tī àm-bé-ha̍k, keng-kòe chi̍t khoán hō chò siang-tan-ūi pîn-lu̍t kong-kek (bigram frequency attack) ê hong-hoat lâi kái-phòa àm-bé?
• ... he choan-bûn teh gián-kiù chi̍p-ha̍p ê sò͘-ha̍k hun-iá chi̍p-ha̍p-lūn sī hiān-tāi sò͘-ha̍k ê ki-chhó͘ chi̍t hūn-chú?

Kòe-soán ê sò͘-ha̍k piáu-sī

Tī pêng-bīn iā khah-koân chhù-goân ê khong-kan thang ēng sì-ê tiám P₀, P₁, P₂ kap P₃ lâi tēng-gī chi̍t-ê sam-chhù Bézier khiau-sòaⁿ (cubic Bézier curve).

Khiau-sòaⁿ ē tùi P₀ khai-sí, hiòng P₁ ê hong-hiòng kiâⁿ, kun-kù P₂ ê hong-hiòng, khì kàu tī P₃.

Siat B_Pi,Pj,Pk(t) chò ēng P_i, P_j, and P_k tiám lâi tēng-gī ê jī-chhù Bézier khiau-sòaⁿ, sam-chhù Bézier khiau-sòaⁿ ē-tàng hông tēng-gī chò nn̄g-ê jī-chhù khiau-sòaⁿ ê affine cho͘-ha̍p (affine combination). Chiàu t só͘ tit tio̍h ê khiau-sòaⁿ thang piáu-sī chò:

$\mathbf {B} (t)=(1-t)\mathbf {B} _{\mathbf {P} _{0},\mathbf {P} _{1},\mathbf {P} _{2}}(t)+t\mathbf {B} _{\mathbf {P} _{1},\mathbf {P} _{2},\mathbf {P} _{3}}(t){\mbox{ , }}0\leq t\leq 1.$

Siá-bêng ê hêng-sek:

$\mathbf {B} (t)=(1-t)^{3}\mathbf {P} _{0}+3(1-t)^{2}t\mathbf {P} _{1}+3(1-t)t^{2}\mathbf {P} _{2}+t^{3}\mathbf {P} _{3}{\mbox{ , }}0\leq t\leq 1.$

Lūi-pia̍t

Soán chhi̍h ► lâi khòaⁿ chhù-lūi-pia̍t

Sò͘-ha̍k

Sò͘-ha̍k chheh

Chho͘-téng sò͘-ha̍k

Fields Chióng

Sò͘-ha̍k hun-sek

Hâm-sò͘

Ián-sǹg-hoat

Sò͘-ha̍k iōng-gí

Sò͘-ha̍k ke-si

Kì-sò͘-hoat

Kí-hô-ha̍k

Sò͘-ha̍k ê piáu-kì-hoat

Soàn-su̍t

Sòaⁿ-sèng tāi-sò͘

Sò͘

Sò͘-ha̍k siông-sò͘

Sò͘-ha̍k ê kài-liām

Sò͘-ha̍k-ka

Sò͘-lūn

Sǹg-pôaⁿ

Sò͘-ha̍k ê tiat-ha̍k

Thóng-kè-ha̍k

Tāi-sò͘

Àm-bé-ha̍k

Èng-iōng sò͘-ha̍k