Thong-iōng türk jī-bió

(Tùi Thong-iōng türk jī-bó choán--lâi)

Thong-iōng türk jī-bió (Türkiye-gú: Ortak türk alfabesi; Azerbaijan-gú: Ortaq türk əlifbası; Tatar kiril jī-bó: Уртак төрки әлифба; Tatar latin jī-bó [en]: Urtaq törki älifba; Kazakh-gú: Ortaq türkı älıpbiı; ing-gú: Common Turkic Alphabet (CTA)) sī tsi̍t-ê sió-kuá khiā-teh hiān-tāi-huà [en] ê türkiye jī-bó [en] tíng-kuân sóo-ū ê türk gú-giân [en] jī-bó iōng tan-it ê latin jī-bó piáu-sī tsi gú-giân tsuan-àn kè-uē [en]. Kū-ê türk gú-giân jī-bó hē-thóng sī teh Soo-liân sî-tāi sóo khai-huat lî-tshiánn sú-iōng tī 1920-1930 nî-tāi; koh-lâi bo̍k-tsiân ê hē-thóng sī Türk kok-ka tsoo-tsit [en] jīm-khó ê 34-ê latn jī-bó.[1] Tsia-ê latin jī-bó lūn-su̍t hām suat-bîng jû-hā:

Thong-iōng türk gú-giân [en] jī-bió
Tuā-siá A Ä B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N Ñ O Ö P Q R S Ş T U Ü V W X Y Z ʼ
Sió-siá a ä b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n ñ o ö p q r s ş t u ü v w x y z ʼ
IPA ɑ æ b d e f g ɣ h ɯ i ʒ k l m n ŋ o ø p q r s ʃ t u y v w x j z ʔ

Li̍k-sú siu-kái

Tuè--tio̍h soo-liân ê kái-thé, teh í türk-gú uî tsú-iàu gú-giân ê sin sîng-li̍p ê kiōng-hô-kok tang-tiong, huàn türk tsú-gī ê su-sióngtsài-tshù liû-hîng khí-lâi, kiat-kó, hue-ho̍k latin-gú ê ūn-tōng iah khai-sí liû-hîng khí-lâi. Uī-tio̍h thóng-it jī-bó, teh Türkiye ê tshiòng-gī tsi-hā, tī 1991-nî 11-gue̍h, teh İstanbul tiàu-khui tsi̍t-piàn kuan-î uī-tio̍h türk-gú tsè-tīng thóng-it jī-bó ê kok-tsè kho-ha̍k gián-thó-huē. Tsit-ê gián-thó-huē uân-tsuân khiā-tī türk-jī-bó ê thó-lūn siōng, m̄-ku mā thinn-ka tsi̍t-kuá khuat-sit ê jī-bó: ä, ñ, q, w, x. Kiat-kó, türk êjī-bó sī hōo 34-ê latin jī-bó sóo tsoo-sîng ê, kî-tiong 29-ê lâi-tsū Türkiye-gú.

Jī-sòo - im-sóo tuì-ìng siu-kái

Khiā tiàm hiān-tāi "thong-iōng türk jī-bió" ê türk gú-giân [en] tsú-iàu jī-sòo
Thong-iōng A Ä B C Ç D D E F G Ğ Ģ H Ħ I İ J K L Ļ M N Ņ Ñ O Ö P Q R S S Ś Ş T T Ț U Ü V W X Y Z Z Ź
Türkiye [en] A - B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - - O Ö P - R S S - Ş T T - U Ü V - - Y Z Z -
Azerbaijani [en] A Ə B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - - O Ö P Q R S S - Ş T T - U Ü V - X Y Z Z -
Turkmen [en] A Ä B J Ç D D - E F G - - H - Y I Ž K L - M N - Ň O Ö P - R - - S Ş T T - U Ü W - - Ý - - Z
Gagauz [en] A Ä B C Ç D D - E F G - - H - I İ J K L - M N - - O Ö P - R S S - Ş T T Ţ U Ü V - - Y Z Z -
Crimean Tatar [en] A - B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T - U Ü V - - Y Z Z -
Tatar [en] A Ä B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T - U Ü V W X Y Z Z -
Bashkir-gú A Ä B - Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S Ś Ş T T - U Ü V W X Y Z Z Ź
Kumyk-gú [en] A Ä B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T Č, Ţ U Ü - W X Y Z Z -
Karachay-Balkar gú [en] A - B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T Ţ U Ü V W - Y Z Z -
Karaim-gú [en] A E B Č D D DZ Ė F D' G - H - Y I Ž T' L L' M N Ń - O Ö P K R S Ś - Š T T C U Ü V - CH J Z Ź -
Kazakh[2] A Ä B DJ D D - E F G Ğ - H - Y I J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T TS U/Ū Ü V U H İ Z Z -
Karakalpak A Á B DJ CH D D - E F G Ǵ - H - Í I J K L - M N - Ń O Ó P Q R S S - SH T T C U Ú V W X Y Z Z -
Nogai A Ä B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T Ţ U Ü - W - Y Z Z -
Kyrgyz A - B DJ Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ŋ O Ö P Q R S S - Ş T T C U Ü V W H Y Z Z -
Uzbek A - B DJ CH D D - E F G - H - - I J K L - M N - NG O P Q R S S - SH T T TS U - V - X Y Z Z -
Uzbek (2021) A - B J Ç D D - E F G Ğ - H - - I - K L - M N - Ñ O Õ P Q R S S - Ş T T C U - V - X Y Z Z -
Uyghur (ULY) A E B J CH D D - Ë F G GH - H - - I ZH K L - M N - NG O Ö P Q R S S - SH T T - U Ü V - X Y Z Z -
Salar (TB30) A E B C Ç D D - E F G Ğ - H - I İ J K L - M N - Ñ O Ö P Q R S S - Ş T T - U Ü V V X Y Z Z -
Salar (UYY) A E B J/ZH Q/CH D D - E F G G - H - I I R K L - M N - NG O Ö P K R S S - X/SH T T - U Ü V W H Y Z Z -
Arabic script

آ, ٵ

ـَ

ب

ج

چ

ط

د

ڏ

اې

ف

گ

غ

ع

ھ

ح

اۍ

ای

ژ

ك

ل

ڵ

م

ن

ڬ

ڭ

ۆ

ۆ

پ

ق

ر

ص

س

ث

ش

ط

ت

ڞ

او

اۊ

ۋ

و

خ

ي

ظ

ز

ذ

Uyghur Arabic alphabet ا،ئا ە،ئە ب ج چ د ې،ئې ف گ غ ھ ى،ئى ژ ك ل م ن ڭ و،ئو ۆ،ئۆ پ ق ر س ش ت ۇ،ئۇ ۈ،ئۈ ۋ ۋ خ ي،ئي ز
Kiril bûn-jī А Ә Б Җ, Ҹ, Ӌ Ч Д Д Ѕ Е Ф Г Ғ, Ҕ Һ Ҳ, Ћ Ы И Ж К Л Љ М Н Њ Ң О Ө П Ҡ, Қ Р С Ҫ Ш Т Т Ц У Ү В Ў Х Й З З́ Ҙ
IPA /ɑ//a/ /æ/ /b/ /d͡ʒ/ /t͡ʃ/ /dˠ/ /d/ /d͡z/ /ɛ/ /f/ /ɡ/ /ɟ/ /ɣ/ /ʁ/ /ʕ/ /h/ /ħ/ /ɯ/ /i/ /ʒ/ /k/ /c/ /l/ /ɫ/ /m/ /n/ /ɲ/ /ŋ/ /ɴ/ /o/ /ø/ /p/ /q/ /ɢ/ /r/ /sˠ/ /s/ /θ/ /ʃ/ /tˠ/ /t/ /t͡s/ /u/ /y/ /v/ /w/ /x/ /χ/ /j/ /zˠ/ /z/ /ð/
  1. Ää=Əə=Эə
  2. Č=J
  3. Ś=[Þ]]/θ and Ź=Đ
  4. Ț=T+S and =D+Z
  5. =ص and =ض
  6. =ط and Ż=ظ
  7. Tn̂g-im: Â, Ê, Î, Ô, Û.
  8. Nńg-im: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ.
  9. Thin: Grave (ˋ) - Hù-im jī-bó
  10. /ɒ/ teh Uzbek

Teh Soo-liân siu-kái

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Yañalif

Sin türk jī-bú (Jaꞑalif, 'Yañalif') sī soo-liân hui slav bîn-tso̍k tī 1920-1930 nî-tāi sú-iōng ê lating jī-bió. Sin jī-bó sú-iōng tû-liáu "w" tsi-guā ê ki-pún lating jī-bió, í-kip tsi̍t-kuá hù-ka jī-bó; kî-tiong tsitkuae jī-bió sī khiā-tī kiril jī-bió ê ki-tshóo tíng-kuân sóo ián-piàn ê. Ē-kha suat-bîng Soo-liân sî-tsūn ê Yañalif hām hiān-tāi CTA tsi-kan ê tuì-ìng kuan-hē.

Yañalif CTA Yañalif CTA Yañalif CTA
A a A a I i İ i R r R r
B ʙ B b J j Y y S s S s
C c Ç ç K k K k Ş ş Ş ş
Ç ç C c L l L l T t T t
D d D d M m M m U u U u
E e E e N n N n V v V v
Ə ə Ä ä Ñ ñ W w
F f F f O o O o У y Ü ü
G g G g Ɵ ɵ Ö ö Z z Z z
Ƣ ƣ Ğ ğ P p P p Ƶ ƶ J j
H h H h Q q Q q Ь ь I ı

Khí-bóo pòo-kio̍k siu-kái

Siông-sè chhiáⁿ khoàⁿ: Khí-bó͘ pò͘-kio̍k

Kò-jîn tiān-náu ê piau-tsún Türkiye-gú tsi khí-bóo pòo-kio̍k jû-hā:

 

Tsù-kái siu-kái

  1. Türk Keneş ve Türk Dünyasının 34 Harfli Ortak Alfabe Sistemi - Abdülvahap Kara
  2. Until 1940; for the currently proposed alphabet, see Kazakh alphabets.

Tsham-khó bûn-hiàn siu-kái

  • Heinz F. Wendt: Fischer Lexikon Sprachen, 1961 (ISBN 3-596-24561-3)
  • Bilal N. Şimşir: Türk Yazi Devrimi, Ankara 1992, S. 119
  • Helmut Glück (Hrsg.): Metzler Lexikon Sprache, 2005 [S. 417] (ISBN 3-476-02056-8)
  • Proceedings of the International Symposium of Contemporary Turkish Alphabet (Milletlerarası Çağdaş Türk Alfabeleri Sempozyumu Bildirisi), 1991, İstanbul, M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 1992 [1].
  • Zentrum für Türkeistudien, Essen: Aktuelle Situation in den Turkrepubliken – Innenpolitik, Sicherheitspolitik, Wirtschaft, Umwelt, Bevölkerung (Working Paper 14, 1994)
  • FSP Entwicklungssoziologie, Bielefeld: Formen der Transvergesellschaftung als gegenläufige Prozesse zur Nationsbildung in Usbekistan (Working Paper 334, 2000)
  • Der Fischer Welt Almanach '94 – Zahlen, Daten, Fakten, 1993 (S. 846)
  • Mehmet Tütüncü: Alphabets for the turkic languages
  • Herbert W. Duda: Die neue türkische Lateinschrift. I. Historisches. In: Orientalistische Literaturzeitung 1929, Spalten 441–453. – II. Linguistisches. In: Orientalistische Literaturzeitung 1930, Spalten 399–413.
  • F.H. Weißbach: Die türkische Lateinschrift. In: Archiv für Schreib- und Buchwesen 1930, S. 125–138.
  • Yakovlev N.F. "Development and succeeding problems in Latinizing alphabets", No 2, 1936, pp. 25–38 (In Russian) Н.Ф. Революция и письменность
  • Луначарский. Латинизация русской письменности
  • Статья «Новый алфавит» в Литературной энциклопедии
  • Nevzat Özkan, Gagavuz Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996
  • Jaŋalif/Яңалиф". Tatar Encyclopedia. (2002). Kazan: Tatarstan Republic Academy of Sciences Institution of the Tatar Encyclopaedia
  • Закиев. Тюрко-татарское письмо. История, состояние, перспективы. Москва, "Инсан", 2005
  • G.A Gaydarci, E.K Koltsa, L.A.Pokrovskaya B.P.Tukan, Gagauz Türkçesinin Sözlüğü, TC Kültür Bakanlığı Yayınları
  • Nevzat Özkan, Gagauz Destanları, Türk Dil Kurumu Yayınları
  • Prof. Dr. Mustafa Argunşah-Âdem Terzi-Abdullah Durkun, Gagauz Türkçesi Araştırmaları Bilgi Şöleni, Türk Dil Kurumu Yayınları
  • Gagauzum Bucaktır Yerim, Tatura Anamut Ocak Yayınları
  • Yakovlev N.F. "Development and succeeding problems in Latinizing alphabets", "Revolution and script" No 2, 1936, pp. 25–38 (In Russian) Н.Ф. ЯКОВЛЕВ: «О развитии и очередных проблемах латинизации алфавитов», Революция и письменность, № 2, 1936, стр. 25–38
  • Minglang Zhou (2003). Multilingualism in China: the politics of writing reforms for minority languages, 1949–2002. Volume 89 of Contributions to the sociology of language (illustrated ed.). Published Walter de Gruyter. p. 174. ISBN 3-11-017896-6. Retrieved 2011-01-01.

Tsham-ua̍t siu-kái

Guā-pōo liân-kiat siu-kái