Ki-su̍t Mn̂g-kháu-ia̍h

Ki-su̍t, iā ū kóng kho-ki, sī tùi kho-ha̍k ê si̍t-chok lī-ēng, pau-koat chè-chō, siu-kái iā kái-chìn, èng-iōng oa̍h-tāng iā hêng-tōng, ke-si ê sú-iōng kap tì-sek, ki-hâi, ki-hoat, kang-gē, hē-thóng, cho͘-chit ê hong-hoat, iā sī ūi kái-koat būn-tê siu-kái iā an-pâi khoân-kéng, koh ū tùi hiān-chûn būn-tê kái-koat hong-sek ê kái-chìn, ta̍t-sêng bo̍k-phiau iā piáu-hiān it-tēng ê kong-lêng. Ki-su̍t mā ē-tàng piáu-sī hia ke-si, ki-hâi-mi̍h, siu-kái, khoân-kéng an-pâi kap têng-sū pún-sin. Kok khoán ki-su̍t lóng tùi lâng kap kî-tha tōng-bu̍t chióng-lūi khòng-chè kiam sek-èng chū-jiân khoân-kéng ê lêng-le̍k sán-seng bêng-hián ê éng-hióng.

Jîn-lūi tāi-seng sú-iōng ki-su̍t, sī kā chū-jiân chu-goân choán ji̍p chò kan-tan ê ke-si. Sú-chêng sî-tāi lâng hoat-kiàn khòng-chè hóe ê lêng-le̍k, ka-thiam liáu ē-tàng lī-ēng ê chia̍h-mi̍h lâi-goân, lián-á ê hoat-bêng, pang-chō͘ lâng sóa kiân jî-chhiá khòng-chè khoân-kéng. Kīn-taⁿ ê ki-su̍t hoat-tián, pau-koat ìn-soat-ki, tiān-ōe, Internet, kiám-chió liáu thong-sìn ê bu̍t-lí ê chó͘-gāi, mā hō͘ lâng ē-tàng chū-iû tī thong sè-kài ê chhùn-chioh ē-té kau-liû. Chóng-sī ki-su̍t m̄-sī ka-taⁿ hông lī-ēng tī hô-pêng ê bo̍k-te̍k; kui-ê le̍k-sú siōng bú-khì ê hoat-tián it-ti̍t teh ka-kiông in-ê phò-hoāi lêng-le̍k, tè-bé chhut-hiān liáu hu̍t-chú bú-khì.

Kòe-soán ê bûn-chiuⁿ

Soān-chio̍h bôa-chio̍h
Khí-kho ê tńg-se̍h chhiat-siah kang-kū chú-iàu sī pau-koah bôa-chiam (bur), géng-bôa ke-si (abrading tool), kap thui-kim-châi (polishing agent) chit 3 lūi. Pau-hâm ê hōan-ûi chiâⁿ khoah, ùi tan to-mê ê lak-chǹg (twist drill) kàu to to-mê ê chhiat-siah ê bôa-chiam, sīm-chì kúi 10 ê to-mê piàn-sêng ū bôa-iù kong-lêng ê bôa-chiam; ùi thòaⁿ-kǹg, o͘-kǹg, chia siāng-chē sī hâm cha̍p-gōa-ê to-mê. Nā soān-chio̍h bôa-chiam ū sǹg-bē-chheng ê soān-chio̍h lia̍p-á, téng-î sī sǹg-bē-chheng ê to-mê, chhiat-siah ê lêng-le̍k tōa-tōa cheng-ka; tán-kàu thui-kim-châi, kho-lia̍p sò͘-bok kēng-ka put-khó-soàn, m̄-koh soah in-ūi kho-lia̍p ê sèng-chit kan-taⁿ ū phau-kng ê kong-lêng. Chia ê chē-chē ke-si in lóng kāng-khoán ài keng-kòe tńg-se̍h chiah ē-sái hoat-hui in kò-pia̍t ê kong-lêng.

Kòe-soán ê iáⁿ-siōng

Tek-kok Eldagsen hū-kīn chi̍t chiah tng teh siu-sêng sió-be̍h ê cho͘-ha̍p-sek siu-koah-chhia Claas Lexion 584 06833, i kâng sî-chūn ē-tàng kā be̍h-á khak la̍p chò iù-á phùn tiām chhân-hn̂g lāi.

Chiu-liân kì-sū

William Boeing

  • 1971 nî 11 goe̍h 15 ji̍t – Thâu chi̍t khoán ū siong-gia̍p kè-ta̍t ê bî-chhù-lí-khì (microprocessor), Intel 4004 (siōng), keng-kòe tī Electronic News ê kóng-kò hông hoat-piáu.

Kòe-soán ê jîn-bu̍t

Nikola Tesla
Nikola Tesla (1856 nî 7 goe̍h 10 ji̍t – 1943 nî 1 goe̍h 7 ji̍t) sī chi̍t ūi hoat-bêng-ka, bu̍t-lí-ha̍k-ka, ki-hâi kang-têng-su, kiam tiān-khì kang-têng-su. Tesla tī Smiljan chhut-sì, sǹg sī Serbia chhut-sin, lō͘-boé chiâⁿ-chò Bí-kok kong-bîn. Tesla tùi tiān-chû-ha̍k ê hoat-tián ū toā kòng-hiàn. I ê choan-lī kap lí-lūn sī hiān-tāi kau-liû-tiān (AC) tiān-le̍k hē-thóng ê ki-chio̍h, chhan-chhiūⁿ to-siòng-ūi (polyphase) phoè-tiān (power distribution) hē-thóng kap AC mò͘-tah; ē-tàng kóng sī Tē 2 Pái Kang-gia̍p Ke̍k-bēng ê khí-tì.

Lí kám chai-iáⁿ...

2015 nî 12 goe̍h 21 Falcon 9 Full Thrust thâu pái hoat-siā

Niù-suh

  • Gián-kiù-chiá kong-pò͘ nn̄g khoán tiān-náu ê an-choân jio̍k-tiám: Spectre kap Meltdown.
  • NASA kéng chhut nn̄g hāng sin ê thài-khong jīn-bū: hun-pia̍t beh hiòng Titan chheⁿ kap 67P/Churyumov-Gerasimenko tn̂g-bóe-chheⁿ chò tiâu-cha.

Kòe-soán ê ín-kù

Grace Hopper
Grace Hopper, 1984 nî 4 goe̍h 16 Time cha̍p-chì ín-kù.
Tui-e̍k 1947 nî ê sî chhù-lí Harvard Mark II tiān-náu lāi-bīn chi̍t chiah ia̍h-á.

Lūi-pia̍t

Koan-liân portal

Wikimedia