Thó͘-chheⁿ
Thó͘-chheⁿ (土星, Eng-gí: Saturn) sī thài-iông-hē ê 1 lia̍p hêng-seng. Tùi thài-iông hia sǹg--kòe-lâi sī tī tē-6-ūi, sī thài-iông-hē tē-2 tōa ê hêng-seng, kan-na Bo̍k-chheⁿ koh khah tōa. Thó͘-chheⁿ sī 1 lia̍p gá-suh tōa-hêng-seng (gas giant).
NASA Kiâⁿ-chûn-chiá 2-hō hip | |||||||||||||
Miâ-hō | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hō-miâ iû-lâi | Saturn | ||||||||||||
Kúi-tō sèng-chit | |||||||||||||
Goân-kî J2000.0 | |||||||||||||
Aphelion | 1,514.50 million kilometres (10.1238 AU) | ||||||||||||
Kīn-ji̍t-tiám | 1,352.55 million kilometres (9.0412 AU) | ||||||||||||
1,433.53 million kilometres (9.5826 AU) | |||||||||||||
Lî-sim-lu̍t | 0.0565 | ||||||||||||
378.09 days | |||||||||||||
Pêng-kin kúi-tō sok-le̍k | 9.68 kilometres per second (6.01 mi/s) | ||||||||||||
317.020° | |||||||||||||
Khi-pêng |
| ||||||||||||
113.665° | |||||||||||||
2032-Nov-29 | |||||||||||||
339.392° | |||||||||||||
Known satellites | 82 with formal designations; innumerable additional moonlets. | ||||||||||||
Bu̍t-lí sèn-chit | |||||||||||||
Pêng-kin poàn-kéng | 58,232 kilometres (36,184 mi) | ||||||||||||
Chhiah-tō poàn-kéng |
| ||||||||||||
Ke̍k-tē poàn-kéng |
| ||||||||||||
Píⁿ-pêⁿ-lu̍t | 96 0.097 | ||||||||||||
Îⁿ-chiu |
| ||||||||||||
| |||||||||||||
Thé-chek |
| ||||||||||||
Chit-liōng |
| ||||||||||||
Pêng-kin bi̍t-tō͘ | 0.687 grams per cubic centimetre (0.0248 lb/cu in) (less than water) | ||||||||||||
| |||||||||||||
0.22 | |||||||||||||
35.5 kilometres per second (22.1 mi/s) | |||||||||||||
Hêng-chheⁿ chū-choán chiu-kî | 10h 33m 38s Pang-bô͘:+- | ||||||||||||
Chhiah-tō chū-choán sok-tō͘ | 9.87 kilometres per second (6.13 mi/s; 35,500 km/h) | ||||||||||||
26.73° (to orbit) | |||||||||||||
Pak-ke̍k chhiah-keng | 40.589°; 2h 42m 21s | ||||||||||||
Pak-ke̍k chhiah-hūi | 83.537° | ||||||||||||
Hoán-siā-lu̍t | |||||||||||||
| |||||||||||||
−0.55 to +1.17 | |||||||||||||
14.5″ to 20.1″ (excludes rings) | |||||||||||||
Tāi-khì-khoan | |||||||||||||
Piáu-bīn ap-le̍k | 140 kPa | ||||||||||||
59.5 kilometres (37.0 mi) | |||||||||||||
Thé-chek cho͘-sêng |
| ||||||||||||
|
Thó͘-chheⁿ ê hêng píⁿ-píⁿ, chhiah-tō kap ke̍k-tē ê ti̍t-kèng cheng-chha beh ū 10% (120,536 km tùi 108,728 km). Che sī in-ūi i chū-tńg ê sok-tō͘ kín, e̍k-thé ê sêng-hūn koân. Pa̍t-lia̍p khì-thé hêng-seng oan-nā ū sio-siâng ê hêng, m̄-koh bô hiah ke̍k-toan. Thó͘-chheⁿ mā sī Thài-iông-hē bi̍t-tō͘ siōng kài kē ê hêng-seng, pêng-kin ê specific bi̍t-tō͘ chiah 0.69, pí chúi ke chin kē. Chóng--sī che sī pêng-kin ê sò͘-ta̍t: tāi-khì-chân ê téng-pêng koh khah kē bi̍t-tō͘, ah i ê he̍k-sim ê bi̍t-tō͘ tō pí chúi ke chin koân.
Thó͘-chheⁿ siōng chhut-miâ ê te̍k-cheng kiám-chhái sī i ê khoân. Galileo Galilei tī 1610 nî iōng i ê chhian-lí-kiàⁿ tāi-seng khoàⁿ--tio̍h, m̄-koh i bô lí-kái hia ê mi̍h sī siaⁿh. Kàu-kah 1655 nî chiah ū Christiaan Huygens iōng 1-thò ke chin ū-la̍t ê chhian-lí-kiàⁿ, koat-tēng Thó͘-chheⁿ ū khoân kho͘ tī goā-bīn. 1675 nî Giovanni Domenico Cassini hoat-hiān hia ê khoân si̍t-chāi sī kúi-nā-ê khah iù ê khoân ha̍p chò-hoé ê, koh khoân kap khoân tiong-ng ū làng-phāng. Āu--lâi ū lâng kā siōng toā ê phāng hō i ê miâ, hō͘-chò Cassini Division.
Pioneer 11-hō tī 1979 nî poe oá Thó͘-chheⁿ. Kiâⁿ-chûn-chiá 1-hō (1980) kap Kiâⁿ-chûn-chiá 2-hō (1981) toè tī āu-piah. Cassini-Huygens thài-khong-chûn tī 2004 nî 7-goe̍h 1 poe ji̍p Thó͘-chheⁿ ê kúi-tō.
Thó͘-chheⁿ ū chin chē lia̍p goe̍h-niû, kî-tiong 30 lia̍p ū hō-miâ. Siông-sè ê sò͘-ba̍k oh koat-tēng, in-ūi se̍h thó͘-chheⁿ ê mi̍h ū bē-chió. Titan sī kui-ê thài-iông-hē î-it 1 lia̍p ū tāi-khì-chân ê goe̍h-niû.
Thài-iông-hē |
---|
Chheⁿ: Ji̍t-thâu |
He̍k-chheⁿ: Chúi-chheⁿ | Kim-chheⁿ | Tē-kiû | Hóe-chheⁿ | Bo̍k-chheⁿ | Thó͘-chheⁿ | Thian-ông-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ |
É-he̍k-chheⁿ: Ceres | Mê-ông-chheⁿ | Haumea | Makemake | Eris |
Sió-bu̍t-thé: Sió-he̍k-chheⁿ | Hái-ông-chheⁿ goā chheⁿ-thé | Tn̂g-boé-chheⁿ |
Oē-chheⁿ: Goe̍h-niû | Hoé-chheⁿ ê | Bo̍k-chheⁿ ê | Thó͘-chheⁿ ê | Thian-ông-chheⁿ ê | Hái-ông-chheⁿ ê |
Tīn: Sió-he̍k-chheⁿ-toà | Kuiper-toà | Sàn-loān îⁿ-poâⁿ | Oort-hûn |
Chhiáⁿ chham-khó thian-bûn bu̍t-thé, thài-iông-hē ê chheⁿ-thé lia̍t-toaⁿ, chiàu poàⁿ-kèng pâi iah sī chiàu chit-liōng pâi |