Sin-pak-chhī

Tâi-oân pak-pō͘ ê ti̍t-hat-chhī
(Tùi Sin-pak choán--lâi)


Sin-pak-chhī (Hàn-jī: 新北市; Kheh-ka-gí: xinˊ bedˋ (Sì-koān); sinˋ bed (Hái-lio̍k)) sī Tâi-oân pak-pō͘ ê chi̍t ê ti̍t-hat-chhī, sī La̍k-to͘ chi it, 2010 nî kái-chè í-chêng sī Tâi-pak-koān (臺北縣). Sin-pak-chhī ūi-tī Tâi-pak-chhī gōa-ûi, tang-pak oá Ke-lâng-chhī, sai-lâm óa Thô-hn̂g-chhī, tang-lâm óa Gî-lân-koān. Sin-pak-chhī ê jîn-kháu beh-óa 400 bān lâng (2022 nî 12 goe̍h), sī Tâi-oân jîn-kháu siōng chē ê hêng-chèng-khu.

Sin-pak-chhī
—  Ti̍t-hat-chhī  —
新北市

Sin-pak-chhī ê kî-á
Kî-á
Sin-pak-chhī ê ìn-á
Ìn-á
ê uī-tì
ê uī-tì
Keng-hūi-tō͘: 25°00′40″N 121°26′45″E / 25.01111°N 121.44583°E / 25.01111; 121.44583
Kok-ka  Tiong-hoâ Bîn-kok
Chèng-hú
 - Chhī-tiúⁿ Hâu Iú-gî
Bīn-chek
 - Lóng-chóng 2,052.57 km2
Jîn-kháu (2022)
 - Lóng-chóng 3,995,551 lâng
 - Bi̍t-tō͘ 1,946.6/km2
Bāng-chām www.ntpc.gov.tw

Miâ-chheng siu-kái

Tâi-pak tē-khu kó͘-chá sî-tāi ê miâ pau-koat Ke-lâng (雞籠), Tām-chúi (淡水). It-ti̍t káu Chheng Kong-sū goân nî chiah khai-sí hőng kiò-chò "Tâi-pak"

2007 nî Tâi-pak-koān chiâⁿ-chò chún-ti̍t-hat-chhī liáu-āu, tō chiok chek-ke̍k leh cheng-chhú seng-keh ti̍t-hat-chhī; sī-kóng í-keng ū chi̍t ê Tâi-pak-chhī, só͘-í Tâi-pak-koān nā seng-keh tō bô-hoat-tō͘ kè-sio̍k koh kiò-chò “Tâi-pak”. Tâi-pak-koān Chèng-hú chŏaⁿ hiòng gōa-kài teng-kiû kái-chè liáu-āu ê sin chhī-miâ, koh kí-pān bāng-lō͘ tâu-phiò. Hit-chūn gí-tēng ê chhī-miâ ū Sin-pak-chhī (新北市), Heng-pak-chhī (興北市), Khoân-pak-chhī (環北市), Pak-koān-chhī (北縣市), Pak-tâi-chhī (北臺市), Tōa-hô-chhī (大河市), Tōa-ta̍k-pak-chhī (大臺北市), Pan-kiô-chhī (板橋市), Tâi-tāi-chhī (臺大市), Tâi-oân-chhī (臺灣市), Hù-lē-chhī (富禮市) téng-téng,[1] kàu-bóe-á “Sin-pak-chhī” tit-phiò siōng koân. 2009 nî 4 goe̍h, Tâi-pak-koān Chèng-hú hiòng Tiong-hôa Bîn-kok Lāi-chèng-pō͘ thê-pò seng-keh ûi ti̍t-hat-chhī, khak-tēng kā “Sin-pak-chhī” tòng-chò sī seng-keh liáu-āu ê chhī-miâ, ū “Tâi-pak/Pak-pō͘ sin-siat siâⁿ-chhī” ê ì-sù.[2]

Le̍k-sú siu-kái

Tē-lí siu-kái

Ūi-tì siu-kái

Sin-pak-chhī sī Tâi-oân-tó ê pak-thâu, saⁿ bīn khoân hái, tang-pêng tùi Sam-tiau-kak kàu Phīⁿ-thâu-kak chi-kan ê hái-he̍k sǹg-sī Thài-pêng-iûⁿ, pak-pêng tùi Phīⁿ-thâu-kak khí-thâu kàu Hù-kùi-kak só͘ óa ·ê sī Thài-pêng-iûⁿ ê Tang Tiong-kok Hái, sai-pêng sī Tâi-oân Hái-kiap. Thó͘-tē bīn-chek 2,052.57 pêng-hong kong-lí, chiàm Tâi-oân bīn-chek ê 5.67%, hái-hōaⁿ 120 gōa kong-lí.[3]

Tē-lí Kek-tiám siu-kái

Tē-hêng siu-kái

Kéng-lāi tē-hêng hong-hù. Chóng-thé lâi khòaⁿ, soaⁿ-tē, lūn-á khah chē, pêⁿ-iûⁿ, phûn-tē khah chió.

Tang-lâm kui tōa phìⁿ ê soaⁿ lóng sio̍k-tī Soat-soaⁿ Soaⁿ-me̍h, hái-poa̍t 300 kàu 2000 kong-chhioh, siōng koân ·ê sī 2130 kong-chhioh ê Taman soaⁿ. Pak-pêng Tōa-tūn Hóe-soaⁿ Kûn kap Koan-im-soaⁿ lóng sī hóe-soaⁿ. Nâ-kháu Tâi-tē sī sai-pêng ê chi̍t ê koân-phiâⁿ, kah sai-lâm-pêng ê Thô-hn̂g Tâi-tē Kûn liân chò-hóe.

Tâi-pak phûn-tē sī taⁿ Tām-chúi-hô ê chhiong-chek pêng-goân, sì-kho͘-ûi ū Nâ-kháu Tâi-tē, Koan-im-soaⁿ, Tōa-tūn Hóe-soaⁿ Kûn, Soat-soaⁿ Soaⁿ-me̍h.

Chúi-bûn siu-kái

Tû-khì Pak hái-hōaⁿ ê sè tiâu khe kap tang-lâm soaⁿ-tē Lân-iâng-khe chúi-hē lia̍h-gōa, kui-ê Sin-pak-chhī lóng sī Tām-chúi-hô chúi-hē, khe-kháu tī Tām-chúi-khu kap Pa-lí-khu kau-kài.

Khì-hāu siu-kái

Sin-pak-chhī ūi-tī Hù-jia̍t-tài kùi-hong khì-hāu khu. Iû-kî kôaⁿ-thiⁿ siū-tio̍h tang-pak kùi-hong éng-hióng, Kàng-hō͘ hong-phài iū-koh pêng-kin. Pêng-khe-khu ê Hóe-sio-liâu sī choân Tâi-oân siōng kāu hō͘ ê só͘-chāi.

Hêng-chèng khu siu-kái

Kau-thong siu-kái

Tâi-oân Ko-thih siu-kái

Tâi-oân Ko-thih tī Sin-pak-chhī kéng-lāi ū siat Pang-kiô Chhia-thâu chi̍t chām, kap Tâi-thih, chia̍t-ūn kiōng-kò͘.

Tâi-thih siu-kái

Tâi-thih tī Sin-pak-chhī lāi-té ê chú-iàu lō͘-sòaⁿ ū Chhiòng-koàn-sòaⁿ kap Gî-lân Sòaⁿ, koh ū chi-sòaⁿ Pêng-khe Sòaⁿ kap Chhim-ò Sòaⁿ.

Chia̍t-ūn siu-kái

Bo̍k-chêng Sin-pak-chhī êng-ūn-tiong ê chia̍t-ūn lō͘-sòaⁿ ū 7 tiâu:

Ho̍k-bū ê hoān-ûi pat-koat Pang-kiô-khu, Sin-chng-khu, Tiong-hô-khu, Éng-hô-khu, Sin-tiàm-khu, Tām-chúi-khu, Thô͘-siâⁿ-khu, Sam-tiông-khu, Lô͘-chiu-khu, Thài-san-khu, Nâ-kháu-khu. Thong-óng Sam-kiap-khu kap Eng-ko-khu ê chia̍t-ūn koh leh khí.

Sin-pak Chia̍t-ūn Kong-si tī 2018 nî sêng-li̍p, sī Tâi-oân tē 4 keng chia̍t-ūn kong-si.

Chú-iàu tō-lō͘ siu-kái

Sin-pak-chhī lāi ū 3 tiâu ko-sok kong-lō͘, koh ū 20 ê kau-liû-tō kap toan-tiám.

Ko-sok kong-lō͘ siu-kái

Kàu-io̍k siu-kái

Sin-pak-chhī ê kàu-io̍k chú-koán ki-koan sī Sin-pak-chhī Kàu-io̍k-kio̍k. Kin-kì Bîn-kok 109 nî (2020 nî) Sin-pak-chhī Kàu-io̍k Thóng-kè Nî-pò, 109 ha̍k-nî-tō͘ Sin-pak-chhī kong-su-li̍p kok-bîn sió-ha̍k (pau-koat hù-siat sió-ha̍k) ū 215 keng, kî-tiong kong-li̍p 210 keng, su-li̍p 5 keng. Sió-ha̍k-seng jîn-sò͘ 199,521 lâng. Kong-su-li̍p kok-bîn tiong-ha̍k lóng-chóng ū 99 keng, kî-tiong kong-li̍p kok-bîn tiong-ha̍k 61 keng, kong-li̍p ko-kip tiong-ha̍k hù-siat kok-tiong-pō͘ 18 keng, su-li̍p ko-kip tiong-ha̍k hù-siat kok-tiong-pō͘ 19 keng, kok-li̍p ·ê 1 keng.[4]

Tāi-choan-īⁿ-hāu siu-kái

Sin-pak-chhī lāi ū 22 keng tāi-choan-īⁿ-hāu.[5]

Ko-kip Tiong-ha̍k siu-kái

I-liâu siu-kái

Chham-khó bûn-hiàn siu-kái

  1. Tâi-pak-koān kái-chè kè-ōe. (ia̍h-bīn chûn-tóng pī-hūn) Hêng-chèng-īⁿ Kong-pò. Tē 015 Koàn Tē 170 Kî (2009/09/04)
  2. 北縣升格改名新北市 有褒有貶. Chū-iû Sî-pò. 2009 nî 8 goe̍h chhe 9 (goân-sú lōe-iông tī 2018/12/24 chûn-tóng).
  3. http://pc183.hy.ntu.edu.tw/ntpcdrc/characteristics.php
  4. 109 nî Sin-pak-chhī Kàu-io̍k Thóng-kè Nî-pò. Sin-pak Chhī-chèng-hú Kàu-io̍k-kio̍k (2020)
  5. 110 ha̍k-nî-tō͘ tāi-choan-īⁿ-hāu it-lám-pió Archived 2022-05-21 at the Wayback Machine.