Lithium

(Tùi Lî-sò͘ choán--lâi)

Lithium (Hi-lia̍p-gí: lithos: chio̍h-thaû; Hoâ-gí: 鋰 ) sī 1 chióng hoà-ha̍k goân-sò͘, goân-chú-hoan 3. Lithium sī ú-tiúToā-phek-le̍k goân-sò͘ ha̍p-sêng (Big Bang nucleosynthesis) thaû 3 hun-cheng tō chhòng-chō--chhut-lâi ê 4 chióng goân-sò͘ chi it. Li tī chiu-kî-pió ê tē 1 cho̍k, sī 1 chióng kiⁿ kim-sio̍k (alkali metal), mā sī siāng khin ê kò͘-thé goân-sò͘.

Lithium,  3Li
Lithium floating in oil
Spectral lines of lithium
Ki-pún sèng-chit
Miâ, hû-hō Lithium, Li
Eng-bûn lithium
Gōa-hêng silvery-white
Lithium tī chiu-kî-piáu lāi ê ūi-tì
Chúi-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Helium (hi-iú khì-thé)
Lithium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Beryllium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Phêng-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Thoàⁿ-sò͘ (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Chek-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Sng-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Hut-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Ne-óng (hi-iú khì-thé)
Natrium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Magnesium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
A-lú-mih (pîn-kim-sio̍k)
Ke-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Lîn (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Liû-hông (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Iâm-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Argon (hi-iú khì-thé)
Kalium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Khā-lú-siúm (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Scandium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Titanium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Vanadium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Chromium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Manganese (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Thih (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Cobalt (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Nickel (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Tâng (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
A-iân (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Gallium (pîn-kim-sio̍k)
Germanium (lūi-kim-sio̍k)
Phi-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Selenium (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Chhàu-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Krypton (hi-iú khì-thé)
Rubidium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Strontium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Yttrium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Zirconium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Niobium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Molybdenum (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Technetium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Ruthenium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Rhodium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Palladium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Gîn (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Cadmium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Indium (pîn-kim-sio̍k)
Siah (pîn-kim-sio̍k)
Antimony (lūi-kim-sio̍k)
Tellurium (lūi-kim-sio̍k)
Ak-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Xenon (hi-iú khì-thé)
Caesium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Barium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Lanthanum (lanthanum-hē)
Cerium (lanthanum-hē)
Praseodymium (lanthanum-hē)
Neodymium (lanthanum-hē)
Promethium (lanthanum-hē)
Samarium (lanthanum-hē)
Europium (lanthanum-hē)
Gadolinium (lanthanum-hē)
Terbium (lanthanum-hē)
Dysprosium (lanthanum-hē)
Holmium (lanthanum-hē)
Erbium (lanthanum-hē)
Thulium (lanthanum-hē)
Ytterbium (lanthanum-hē)
Lutetium (lanthanum-hē)
Hafnium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Tantalum (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Wolfram (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Rhenium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Osmium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Iridium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Pe̍h-kim (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Kim (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Chúi-gîn (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Thallium (pîn-kim-sio̍k)
Iân (pîn-kim-sio̍k)
Bismuth (pîn-kim-sio̍k)
Polonium (pîn-kim-sio̍k)
Astatine (lūi-kim-sio̍k)
Radon (hi-iú khì-thé)
Francium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Radium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Actinium (actinium-hē)
Thorium (actinium-hē)
Protactinium (actinium-hē)
Uranium (actinium-hē)
Neptunium (actinium-hē)
Plutonium (actinium-hē)
Americium (actinium-hē)
Curium (actinium-hē)
Berkelium (actinium-hē)
Californium (actinium-hē)
Einsteinium (actinium-hē)
Fermium (actinium-hē)
Mendelevium (actinium-hē)
Nobelium (actinium-hē)
Lawrencium (actinium-hē)
Rutherfordium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Dubnium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Seaborgium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Bohrium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Hassium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Meitnerium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Darmstadtium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Roentgenium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Copernicium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Nihonium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Flerovium (pîn-kim-sio̍k)
Moscovium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Livermorium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Tennessine (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Oganesson (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
H

Li

Na
heliumLithiumberyllium
Goân-chú-hoan 3
Goân-chú-liōng 6.94[1] (6.938–6.997)[2]
Goân-sò͘ lūi-pia̍t   kiⁿ-kim-sio̍k
Cho̍k, hun-khu 1 cho̍k, s khu
Chiu-kî tē 2 chiu-kî
Tiān-chú pâi-lia̍t [He] 2s1
per shell 2, 1
Bu̍t-lí sèng-chit
Siòng kò͘-thé
Iûⁿ-tiám 453.65 K ​(180.50 °C, ​356.90 °F)
Hut-tiám 1603 K ​(1330 °C, ​2426 °F)
Bi̍t-tō͘  (sek-un) 0.534 g·cm−3
0.512 g·cm−3
Lîm-kài-tiám 3220 K, 67 MPa (extrapolated)
Iûⁿ-hoà-jia̍t 3.00 kJ·mol−1
Cheng-hoat-jia̍t 136 kJ·mol−1
Jia̍t-iông-liōng 24.860 J·mol−1·K−1
cheng-khì-ap
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
tī T (K) 797 885 995 1144 1337 1610
Goân-chú sèng-chit
Sng-hòa-sò͘ +1 ​(a strongly basic oxide)
Tiān-hū-tō͘ Pauling scale: 0.98
Tiān-lī-lêng 1st: 520.2 kJ·mol−1
2nd: 7298.1 kJ·mol−1
3rd: 11815.0 kJ·mol−1
Goân-chú pòaⁿ-kèng empirical: 152 pm
Kiōng-kè pòaⁿ-kèng 128±7 pm
Van der Waals pòaⁿ-kèng 182 pm
Cha̍p-lio̍k
Chiⁿ-thé kò͘-chōbody-centered cubic (bcc)
Body-centered cubic crystal structure for Lithium
Siaⁿ-sok (sòe kùn-á) 6000 m·s−1 (at 20 °C)
Jia̍t-phòng-tiòng 46 µm·m−1·K−1 (at 25 °C)
Jia̍t-thoân-tō-lu̍t 84.8 W·m−1·K−1
Tiān-chó͘-lu̍t 92.8 nΩ·m (at 20 °C)
Chû-sèng paramagnetic
Young hē-sò͘ 4.9 GPa
Shear hē-sò͘ 4.2 GPa
Bulk hē-sò͘ 11 GPa
Mohs ngē-tō͘ 0.6
Brinell ngē-tō͘ 5 MPa
CAS teng-kì pian-hō 7439-93-2
Le̍k-sú
Hoat-hiān Johan August Arfwedson (1817)
Siōng chá hû-lî William Thomas Brande (1821)
Chòe ún-tēng ê tông-ūi-sò͘
Chú bûn-chiong: Lithium ê tông-ūi-sò͘
iso NA half-life DM DE (MeV) DP
6Li 7.5% 6Li is stable with 3 neutrons
7Li 92.5% 7Li is stable with 4 neutrons
6Li content may be as low as 3.75% in
natural samples. 7Li would therefore
have a content of up to 96.25%.
Lithium

Hō-miâ

siu-kái

Pún goân-sò͘ ê Latin hō-miâ Lithium sī hō chiàu Hi-lia̍p-gí ê lithios, ì-sū sī chio̍h-thâu[3].

Sèng-chit

siu-kái

Goân-chú kap bu̍t-lí

siu-kái

Chham kî-tha alkali kim-sio̍k kâng-khoán, lithium hâm chi̍t-ê kè-tiān-chú (valence electron), che tiān-chú tiāⁿ pàng cháu--khì, pìⁿ chiâⁿ im-lî-chú.[4] In-ūi chit-ê sèng-chit, lithium sī lí-sióng jia̍t kiam tiān=khì ê tō-thé, koh sī koân hoán-èng-sèng ê goân-sò͘, chóng-sī oa-ná sī hoán-èng-sèng siāng-kē ê alkali kim-sio̍k. Lithium khah kē ê hoán-èng-sèng sī in-ūi i-ê kè-tiān-chú chin óa goân-chú-hu̍t (lēng-gōa nn̄g lia̍p tiān-chú sī khiā tī 1s kúi-tō, lêng-liông ke-khah kiám, jî-chiá bô chhut-lâi chò hòa-ha̍k kiat-ha̍p).[4]

Lithium kim-sio̍k ū kàu nńg thang ēng tô-á chhiat tn̄g. Nā chit-tn̄g ê sî-chūn, ē chhut-lâi gîn-pe̍h-sek, koh sìn-sok keng-kòe sǹg-hòa pìⁿ phú-sek ê sng-hòa lithium.[4] In sī siāng-kē iûⁿ-tiám ê kim-sio̍k chi it (180 °C), koh sī alkali kim-sio̍k tang-tiong siāng koân iûⁿ-tiám kah hùi-tiám--ê.[5]

Chûn-chāi

siu-kái

Tē-kiû

siu-kái

Sui-bóng lithium tī Tē-kiû téng sī chin phó͘-phiàn, in-ūi in-ê koân hoán-èng-sèng, thian-jiân-siōng m̄-sī chhut tan-sûn goân-sò͘ ê hêng-sek.[4]

Chham-chiàu

siu-kái
  1. Conventional Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  3. K. J. Thurlow, pian. (1998). Chemical Nomenclature. Springer Netherlands. ISBN 978-94-011-4958-7. 
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 Krebs, Robert E. (2006). The History and Use of Our Earth's Chemical Elements: A Reference Guide. Westport, Conn.: Greenwood Press. ISBN 0-313-33438-2. 
  5. Lide, D. R., pian. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th pán.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.