Tâng

(Tùi Copper choán--lâi)

Tâng (銅, hoà-ha̍k hû-hō: Cu, Latin-gí: cuprum) sī chiu-kî-pió lāi-té chi̍t chióng hoà-ha̍k goân-sò͘, goân-chú-hoan 29.

Tâng,  29Cu
Native copper (~4 cm in size)
Ki-pún sèng-chit
Miâ, hû-hō Tâng, Cu
Eng-bûn copper
Gōa-hêng red-orange metallic luster
Tâng tī chiu-kî-piáu lāi ê ūi-tì
Chúi-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Helium (hi-iú khì-thé)
Lithium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Beryllium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Phêng-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Thoàⁿ-sò͘ (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Chek-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Sng-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Hut-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Ne-óng (hi-iú khì-thé)
Natrium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Magnesium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
A-lú-mih (pîn-kim-sio̍k)
Ke-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Lîn (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Liû-hông (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Iâm-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Argon (hi-iú khì-thé)
Kalium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Khā-lú-siúm (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Scandium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Titanium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Vanadium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Chromium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Manganese (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Thih (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Cobalt (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Nickel (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Tâng (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
A-iân (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Gallium (pîn-kim-sio̍k)
Germanium (lūi-kim-sio̍k)
Phi-sò͘ (lūi-kim-sio̍k)
Selenium (to-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Chhàu-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Krypton (hi-iú khì-thé)
Rubidium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Strontium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Yttrium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Zirconium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Niobium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Molybdenum (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Technetium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Ruthenium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Rhodium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Palladium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Gîn (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Cadmium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Indium (pîn-kim-sio̍k)
Siah (pîn-kim-sio̍k)
Antimony (lūi-kim-sio̍k)
Tellurium (lūi-kim-sio̍k)
Ak-sò͘ (siang-goân-chú hui-kim-sio̍k)
Xenon (hi-iú khì-thé)
Caesium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Barium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Lanthanum (lanthanum-hē)
Cerium (lanthanum-hē)
Praseodymium (lanthanum-hē)
Neodymium (lanthanum-hē)
Promethium (lanthanum-hē)
Samarium (lanthanum-hē)
Europium (lanthanum-hē)
Gadolinium (lanthanum-hē)
Terbium (lanthanum-hē)
Dysprosium (lanthanum-hē)
Holmium (lanthanum-hē)
Erbium (lanthanum-hē)
Thulium (lanthanum-hē)
Ytterbium (lanthanum-hē)
Lutetium (lanthanum-hē)
Hafnium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Tantalum (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Wolfram (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Rhenium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Osmium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Iridium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Pe̍h-kim (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Kim (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Chúi-gîn (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Thallium (pîn-kim-sio̍k)
Iân (pîn-kim-sio̍k)
Bismuth (pîn-kim-sio̍k)
Polonium (pîn-kim-sio̍k)
Astatine (lūi-kim-sio̍k)
Radon (hi-iú khì-thé)
Francium (kiⁿ-kim-sio̍k)
Radium (kiⁿ-thó͘ kim-sio̍k)
Actinium (actinium-hē)
Thorium (actinium-hē)
Protactinium (actinium-hē)
Uranium (actinium-hē)
Neptunium (actinium-hē)
Plutonium (actinium-hē)
Americium (actinium-hē)
Curium (actinium-hē)
Berkelium (actinium-hē)
Californium (actinium-hē)
Einsteinium (actinium-hē)
Fermium (actinium-hē)
Mendelevium (actinium-hē)
Nobelium (actinium-hē)
Lawrencium (actinium-hē)
Rutherfordium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Dubnium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Seaborgium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Bohrium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Hassium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Meitnerium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Darmstadtium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Roentgenium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Copernicium (kòe-tō͘ kim-sio̍k)
Nihonium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Flerovium (pîn-kim-sio̍k)
Moscovium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Livermorium (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Tennessine (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)
Oganesson (hoà-ha̍k sèng-chit iáu boē hiáu)


Cu

Ag
nikelTânga-iân
Goân-chú-hoan 29
Goân-chú-liōng (±) 63.546(3)[1]
Goân-sò͘ lūi-pia̍t   kòe-tō͘ kim-sio̍k
Cho̍k, hun-khu 11 cho̍k, d khu
Chiu-kî tē 4 chiu-kî
Tiān-chú pâi-lia̍t [Ar] 3d10 4s1
per shell 2, 8, 18, 1
Bu̍t-lí sèng-chit
Siòng kò͘-thé
Iûⁿ-tiám 1357.77 K ​(1084.62 °C, ​1984.32 °F)
Hut-tiám 2835 K ​(2562 °C, ​4643 °F)
Bi̍t-tō͘  (sek-un) 8.96 g·cm−3
8.02 g·cm−3
Iûⁿ-hoà-jia̍t 13.26 kJ·mol−1
Cheng-hoat-jia̍t 300.4 kJ·mol−1
Jia̍t-iông-liōng 24.440 J·mol−1·K−1
cheng-khì-ap
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
tī T (K) 1509 1661 1850 2089 2404 2834
Goân-chú sèng-chit
Sng-hòa-sò͘ −2, +1, +2, +3, +4 ​(a mildly basic oxide)
Tiān-hū-tō͘ Pauling scale: 1.90
Tiān-lī-lêng 1st: 745.5 kJ·mol−1
2nd: 1957.9 kJ·mol−1
3rd: 3555 kJ·mol−1
(more)
Goân-chú pòaⁿ-kèng empirical: 128 pm
Kiōng-kè pòaⁿ-kèng 132±4 pm
Van der Waals pòaⁿ-kèng 140 pm
Cha̍p-lio̍k
Chiⁿ-thé kò͘-chōface-centered cubic (fcc)
Face-centered cubic crystal structure for Tâng
Siaⁿ-sok (sòe kùn-á) (annealed)
3810 m·s−1 (at r.t.)
Jia̍t-phòng-tiòng 16.5 µm·m−1·K−1 (at 25 °C)
Jia̍t-thoân-tō-lu̍t 401 W·m−1·K−1
Tiān-chó͘-lu̍t 16.78 nΩ·m (at 20 °C)
Chû-sèng diamagnetic[2]
Young hē-sò͘ 110–128 GPa
Shear hē-sò͘ 48 GPa
Bulk hē-sò͘ 140 GPa
Poisson pí 0.34
Mohs ngē-tō͘ 3.0
Vickers ngē-tō͘ 343–369 MPa
Brinell ngē-tō͘ 235–878 MPa
CAS teng-kì pian-hō 7440-50-8
Le̍k-sú
Hō-miâ after Cyprus, principal mining place in Roman era (Cyprium)
Hoat-hiān Middle East (9000 BCE)
Chòe ún-tēng ê tông-ūi-sò͘
Chú bûn-chiong: Tâng ê tông-ūi-sò͘
iso NA half-life DM DE (MeV) DP
63Cu 69.15% 63Cu is stable with 34 neutrons
64Cu syn 12.700 h ε 64Ni
β 64Zn
65Cu 30.85% 65Cu is stable with 36 neutrons
67Cu syn 61.83 h β 67Zn

Tâng sī chióng hó-chhun-iân (ductility), koè-tiān-lu̍t koân ê kim-sio̍k (metal), tiāⁿ ēng lâi koè-tiān, chò tiau-khek ia̍h kiàn-tio̍k ê châi-liāu, he̍k-chiá chiâⁿ-chò hūn-kim (alloy) ê sêng-hun.

Chham-khó chu-liāu

siu-kái
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Lide, D. R., pian. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th pán.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5. Archived from the original on 2011-03-03. 2016-05-22 khòaⁿ--ê. 

Siong-koan bûn-chiong

siu-kái